استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

السّجاد (علیه السلام): وَ کَانَ لَا یَحْجُبُهُمْ عَنْ نُورِهِ فَحَجَبَهُمْ عَنْ نُورِهِ سَبْعَةَ آلَافِ عَامٍ فَلَاذُوا بِالْعَرْشِ سَبْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ فَرَحِمَهُمْ وَ تَابَ عَلَیْهِمْ.

امام سجّاد (علیه السلام) خداوند پیش از آن (اعتراض ملائکه به خدا درباره‌ی خلقت آدم) آنان را از نور خود محجوب نمی‌کرد. امّا پس از آن آن‌ها را هفت‌هزار سال از نورش محجوب ساخت. ملائکه به مدّت هفت‌هزار سال به عرش پناهنده‌شدند تا اینکه به آن‌ها مهر ورزید و توبه‌شان را پذیرفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۴ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۳۳۱/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۰/ المناقب، ج۴، ص۱۶۰؛ فیه: «نفسه» بدلٌ «نوره» و ایضا «فلاذوا ... آلاف» محذوفٌ/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۲۶؛ فیه: «فرحمهم» محذوف/ نورالثقلین

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الصّادق (علیه السلام): فَاحْتَجَبَ عَنْهُمْ سَبْعَ سِنِینَ فَلَاذُوا بِالْعَرْشِ یَلُوذُونَ یَقُولُونَ لَبَّیْکَ ذَا الْمَعَارِجِ لَبَّیْکَ حَتَّی تَابَ عَلَیْهِمْ.

امام صادق (علیه السلام) خداوند [رحمت] خود را تا هفت سال از آنان محجوب داشت. آن‌ها به‌سوی عرش پناه آورده و دائم می‌گفتند «لبیک ذا المعارج لبیک» (یعنی «ای صاحب راه‌های آسمان، فرمانبردار توئیم») تا این که خداوند توبه‌ی آنها را پذیرفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۶۹/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۲۰۴/ العیاشی، ج۱، ص۲۹/ البرهان

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الصّادقین (علیه السلام): فَوَقَعَتِ الْحُجُبُ فِیمَا بَیْنَهُمَا وَ بَیْنَ اللَّهِ وَ کَانَ نُورُهُ ظَاهِراً لِلْمَلَائِکَةِ فَعَلِمَا أَنَّهُ قَدْ سَخِطَ قَوْلَهُمَا.

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) خداوند بین خود و آن دو فرشته‌ای که اعتراض کردند حائلی ایجاد کرد؛ در حالی‌که نور پروردگار برای فرشتگان دیگر مشخّص [و قابل بهره‌برداری] بود، لذا آن دو دریافتند که خداوند از سخنشان، غضبناک شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۲۹۶/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۹/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۳۱/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۲۶/ نورالثقلین

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الرضا (علیه السلام): فَنَدِمُوا فَلَاذُوا بِالْعَرْشِ وَ اسْتَغْفَرُوا.

امام رضا (علیه السلام) ملائکه پشیمان شدند و به عرش پناه برده و آمرزش خواستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۲۹۶/ بحارالأنوار، ج۶، ص۹۶/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۰/ بحارالأنوار، ج۵۵، ص۵۸/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۳۳/ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۹۰/ نورالثقلین

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الصّادق (علیه السلام): عَلِمُوا اَنَّهُم تَجَاوَزُوا مَا لَهُمْ فَلَاذُوا بِالعَرشِ اسْتِغْفَاراً.

امام صادق (علیه السلام) ملائکه فهمیدند که از حدّ خود تعدّی کرده‌اند، پس برای طلب استغفار به عرش الهی پناه بردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ نورالثقلین

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الرضا (علیه السلام): اسْتَغْفَرُِوا مِنْ قَوْلِهِمْ أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ عَلِمُوا أَنَّهُمْ أَذْنَبُوا فَنَدَمُوا وَ لَاذُوا بِالْعَرشِ وَ اسْتَغْفَرُوا.

امام رضا (علیه السلام) ملائکه دانستند که گناه کرده‌اند و از گفتار خود در خصوص اعتراض به خدا نسبت به خلقت آدم، پشیمان شدند. سپس برای استغفار به عرش پناه برده و توبه کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۲۶

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الرّسول (صلی الله علیه و آله): إِنَّ أَوَّلَ مَنْ لَبَّی الْمَلَائِکَةُ ... فَطَافُوابِالْعَرْشِ سِتَّ سِنِینَ یَقُولُونَ: لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ اعْتِذَاراً إِلَیْکَ لَبَّیْکَ نَسْتَغْفِرُکَ وَ نَتُوبُ إِلَیْکَ.

پیامبر ( نخستین کسانی که تلبیه‌کردند (لبّیک گفتند) فرشته‌ها بودند. آنها شش سال گرد عرش طواف کرده و می‌گفتند: «لبّیک! لبّیک! [از کردار خود] عذر می‌خواهیم. لبّیک! لبّیک! ما از تو آمرزش خواسته و به‌سوی [رحمت] تو باز می‌گردیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ بحارالأنوار، ج۵۶، ص۱۹۸

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

السّجاد (علیه السلام): فَخَافُوا غَضَبَ رَبِّهِمْ فَجَعَلُوا یَطُوفُونَ حَوْلَ الْعَرْشِ کُلَّ یَوْمٍ ثَلَاثَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ یَتَضَرَّعُونَ. قَالَ: فَأَمَرَهُمْ أَنْ یَأْتُوا نَهَراً جَارِیاً یُقَالُ لَهُ الْحَیَوَانُ تَحْتَ الْعَرْشِ فَیَتَوَضَّئُوا.

امام سجّاد (علیه السلام) [ملائکه پس از اعتراض به خدا درباره‌ی خلقت آدم] از غضب پروردگارشان ترسیدند، پس شروع به طواف بر گرد عرش الهی کردند. هر روز سه بار طواف کرده و تضرّع و انابه می‌نمودند. تا آنکه خداوند به ایشان امر کرد که بر نهر جاری‌ای به نام حیوان که در پایین عرش قرار دارد، وارد شده و با آب آن وضو بگیرند. (و به این ترتیب توبه آنان را پذیرفت).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ بحارالأنوار، ج۷۷، ص۲۳۶/ المناقب، ج۴، ص۱۶۰

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

السّجاد (علیه السلام): فَظَنَّتِ الْمَلَائِکَةُ أَنَّ مَا قَالُوا رَدٌّ عَلَی رَبِّهِمْ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنَّهُ قَدْ غَضِبَ عَلَیْهِمْ مِنْ قَوْلِهِمْ فَلَاذُوا بِالْعَرْشِ ثَلَاثَ سَاعَاتٍ فَنَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِمْ فَنَزَلَتِ الرَّحْمَةُ عَلَیْهِمْ.

امام سجّاد (علیه السلام) ملائکه فهمیدند که خداوند از جوابی که به او دادند، خشمگین شده لذا سه بار به عرش پناهنده شدند تا آنکه خدا به آن‌ها نظر کرده و رحمت خود را بر آن‌ها نازل نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ بحارالأنوار، ج۵۵، ص۵۹

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الصّادق (علیه السلام): فَغَضِبَ عَلَیْهِمْ ثُمَّ سَأَلُوهُ التَّوْبَةَ فَأَمَرَهُمْ أَنْ یَطُوفُوا بِالضُّرَاحِ وَ هُوَ الْبَیْتُ الْمَعْمُورُ فَمَکَثُوا بِهِ یَطُوفُونَ بِهِ سَبْعَ سِنِینَ یَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ مِمَّا قَالُوا ثُمَّ تَابَ عَلَیْهِمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ وَ رَضِیَ عَنْهُمْ.

امام صادق (علیه السلام) خداوند از فرشتگان [به دلیل اعتراض به خدا در خصوص خلقت آدم (علیه السلام)] خشمگین شد. ملائکه از خداوند طلب کردند که توبه‌شان را بپذیرد. خدا به آن‌ها فرمان داد تا دور «ضراح» یعنی همان بیت‌العمور، طواف کنند. آن‌ها هفت سال در حال طواف ضراح بوده و پیوسته از خدا [به دلیل سخنان اعتراض‌آمیزی که درباره‌ی خلیفه قراردادن انسان بر زبان جاری کرده بودند]، طلب مغفرت می‌کردند. آنگاه خداوند توبه‌ی آنها را پذیرفت و از ایشان راضی شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۶ مستدرک الوسایل، ج۱، ص۳۷۰/ الکافی، ج۴، ص۱۸۸/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۲۰۵/ العیاشی، ج۱، ص۳۰/ نورالثقلین/ البرهان

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الباقر (علیه السلام): فَعَلِمُوا أَنَّهُمْ وَقَعُوا فِی الْخَطِیئَةِ فَعَاذُوا بِالْعَرْشِ فَطَافُوا حَوْلَهُ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ یَسْتَرْضُونَ رَبَّهُمْ عَزَّوَجَلَّ فَرَضِیَ عَنْهُمْ وَ قَالَ لَهُمُ: اهْبِطُوا إِلَی الْأَرْضِ فَابْنُوا لِی بَیْتاً یُعَوِّذُ بِهِ مَنْ أَذْنَبَ مِنْ عِبَادِی وَ یَطُوفُ حَوْلَهُ کَمَا طُفْتُم أَنْتُمْ حَوْلَ عَرْشِی فَأَرْضَی عَنْهُ کَمَا رَضِیتُ عَنْکُمْ فَبَنَوْا هَذَا الْبَیْت.

امام باقر (علیه السلام) ملائکه فهمیدند که [با اعتراض به خدا درباره‌ی خلقت آدم (علیه السلام) و خلیفه قراردادن او] خطا و اشتباه نموده‌اند؛ پس به عرش بازگشته و دور عرش، هفت مرتبه طواف کردند تا خشنودی خدا را به‌دست آورند. خداوند از آن‌ها خشنود شد و فرمود: «به زمین فرود آیید و خانه‌ای برایم بسازید که هرکس از بندگانم گناهی انجام داد به آن خانه پناه برد و همان‌طور که شما اطراف عرش طواف کردید اطرافش طواف نماید؛ تا همان‌گونه که از شما راضی شدم از آنان نیز راضی‌گردم». سپس فرشتگان خانه‌ی کعبه را بنا کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۸ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۱۵۸/ المناقب، ج۴، ص۲۰۲/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۴۶؛ فیه: «فلاذوا» بدل «فعاذوا»/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۲۹۱

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الصّادق (علیه السلام): سَأَلَ اَبِی (علیه السلام) رَجُلٌ و قَالَ: حَدِّثْنِی عَنِ الْمَلَائِکَةِ حِینَ رَدُّوا عَلَی الرَّبِ حَیْثُ غَضِبَ عَلَیْهِمْ وَ کَیْفَ رَضِیَ عَنْهُمْ؟ فَقَالَ: إِنَّ الْمَلَائِکَةَ طَافُوا بِالْعَرْشِ سَبْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ یَدْعُونَهُ وَ یَسْتَغْفِرُونَهُ وَ یَسْأَلُونَهُ أَنْ یَرْضَی عَنْهُمْ فَرَضِیَ عَنْهُمْ بَعْدَ سَبْعِ سِنِینَ. فَقَالَ: صَدَقْت، وَ مَضَی. فَقَالَ اَبِی (علیه السلام): هَذَا جَبرَائِیل (علیه السلام) اَتَاکُم یَعلَمُکُم مَعَالِمَ دینِکُم.

امام صادق (علیه السلام) مردی از امام صادق (علیه السلام) سؤال کرد و گفت: «برای من درباره‌ی فرشتگان سخن بگویید؛ پس از آن که درخواست پروردگار را رد کرده و مورد غضب الهی قرار گرفتند، چگونه خداوند از ایشان راضی شد»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «فرشتگان در عرش، هفت سال طواف کردند در حالی‌که در این مدّت دائماً نزد پروردگار بازگشته و طلب استغفار می‌نمودند و می‌خواستند که از آن‌ها راضی شود. خداوند پس از گذشت هفت سال از ایشان راضی شد». آنگاه مرد گفت: «راست گفتی»! و رفت. پس امام (علیه السلام) فرمودند: «این مرد جبرئیل (علیه السلام) بود که نزد شما آمده‌بود تا مسائل دینتان را به شما بیاموزد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۸ نورالثقلین/ علل الشرایع، ج۲، ص۴۰۷

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الصّادق (علیه السلام): فَأَعْرَضَ عَنْهَا فَرَأَتْ أَنَّ ذَلِکَ مِنْ سَخَطِهِ فَلَاذَتْ بِعَرْشِهِ.

امام صادق (علیه السلام) خداوند از ایشان روی برگرداند و آن‌ها فهمیدند که این روی‌گرداندن پروردگار، از روی غضب اوست؛ پس فرشتگان به عرش الهی پناه بردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۸ الکافی، ج۴، ص۱۸۷/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۹/ نورالثقلین

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

السّجاد (علیه السلام): فَأَعْرَضَ عَنْهم.

امام سجاد (علیه السلام) خداوند از آن فرشتگان روی برگرداند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۸ مستدرک الوسایل، ج۱، ص۳۷۰/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۲۰۵/ العیاشی، ج۱، ص۳۰/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۵۶، ص۱۹۸

استغفار فرشتگان بعد از اعتراض آنان

الصّادق (علیه السلام): فَرَدَّ عَلَیْهِمْ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ فَظَنَّتِ الْمَلَائِکَةُ أَنَّ ذَلِکَ سَخَطٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْهِمْ فَلَاذُوا بِالْعَرْشِ یَطُوفُونَ بِهِ.

امام صادق (علیه السلام) و خدا سخن آن‌ها را با کلام خود: إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ رد کرد [و پاسخ داد]. فرشته‌ها گمان کردند که این [سخن] از خشم خدای عزّوجلّ بر آنهاست؛ در نتیجه به عرش پناهنده شده و دائم بدان طواف می‌کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۸ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۸/ علل الشرایع، ج۲، ص۴۰۲/ نورالثقلین

[به یاد آور] هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود

العسکری (علیه السلام): قَالُوا: مَتَی کَانَ هَذَا؟ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ ابْتِدَائِی هَذَا الْخَلْقَ أَیْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً لَکُمْ حِینَ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ الَّذِینَ کَانُوا فِی الْأَرْضِ مَعَ إِبْلِیسَ وَ قَدْ طَرَدُوا عَنْهَا الْجِنَّ بَنِی الْجَانِّ وَ حَقَّتِ الْعِبَادَةُ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً بَدَلًا مِنْکُمْ وَ رَافِعُکُمْ مِنْهَا فَاشْتَدَّ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ لِأَنَّ الْعِبَادَةَ عِنْدَ رُجُوعِهِمْ إِلَی السَّمَاءِ تَکُونُ أَثْقَلَ عَلَیْهِمْ.

امام عسکری (علیه السلام) وقتی خداوند خطاب به انسان در قرآن می‌فرماید: «او خدایی است که تمام آنچه در زمین است را برای شما انسان‌ها آفرید. [این سؤال پیش می‌آید و گویا] انسان می‌پرسد: از چه زمانی آنچه در زمین است برای انسان‌هاست؟ (قبل از خلقت انسان یا بعد از آن)؟ و [گویا] خداوند در جواب می‌فرماید: از همان ابتدای آفرینش این زمین و هر چه در آن است، آن را برای شما انسان‌ها آفریدیم. همان زمانی که خدا به ملائکه‌ای که همراه ابلیس در زمین [مشغول عبادت] بودند و جنّیان [بدکردار] را طرد [و نابود] کرده و [باقی‌مانده‌ها] به عبادت واقعی مشغول بودند، فرمود: قصد دارم به جای شما در زمین، جانشین خود را قرار دهم و شما را از زمین بردارم و در آسمان قرار دهم، و این مطلب بر آنان سخت آمد زیرا عبادت آنان [و اعمالشان] وقتی به آسمان برمی‌گشتند، برایشان سخت‌تر و سنگین‌تر بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۸ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷

[به یاد آور] هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود

الباقر (علیه السلام): فَسَجَدُوا فَقَالُوا فِی أَنْفُسِهِمْ وَ هُمْ سُجُودٌ مَا کُنَّا نَظُنُّ أَنَّ اللَّهَ یَخْلُقُ خَلْقاً أَکْرَمَ عَلَیْهِ مِنَّا وَ نَحْنُ جِیرَانُهُ وَ أَقْرَبُ الْخَلْقِ إِلَیْهِ فَلَمَّا رَفَعُوا رُءُوسَهُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ یَعْنِی مَا أَبْدَوْهُ بِقَوْلِهِمْ أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ وَ مَا کَتَمُوهُ فِی أَنْفُسِهِمْ فَقَالُوا: مَا ظَنَنَّا أَنَّ اللَّهَ یَخْلُقُ خَلْقاً أَکْرَمَ عَلَیْهِ مِنَّا فَعَلِمُوا أَنَّهُمْ قَدْ وَقَعُوا فِی الْخَطِیئَةِ فَلَاذُوا بِالْعَرْشِ وَ طَافُوا حَوْلَهُ یَسْتَرْضُونَ رَبَّهُمْ وَ رَضِیَ عَنْهُمْ.

امام باقر (علیه السلام) فرشتگان در حال سجده با خود می‌گفتند: «ما فکر نمی‌کردیم که خداوند مخلوقی گرامی تر از ما خلق کند در حالی‌که ما در کنار او و نزدیکتر از تمام مخلوقات به او هستیم»! پس زمانی که سرهایشان را بالا آوردند، خداوند عزّوجلّ فرمود: من نهان آسمان‌ها و زمین را می‌دانم و از آنچه شما آشکارا و یا پنهانی انجام می‌دهید، مطّلع هستم. آنچه فرشتگان در کلامشان آشکار کردند آیه‌ی أَتَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ است و آنچه که در وجودشان پنهان کردند این بود که گفتند: «ما گمان نمی‌کردیم خداوند موجودی گرامی‌تر از ما خلق کند». پس فهمیدند که سخت اشتباه کرده‌اند و به عرش پناه برده و برگردش، طواف کردند و از خداوند طلب رضایت نمودند. پس خداوند نیز از ایشان راضی گشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۱۸ مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۲۴/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۴۶/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۲۹۱

[به یاد آور] هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود

امیرالمؤمنین (علیه السلام): إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ خَلْقاً بِیَدِهِ وَ ذَلِکَ بَعْدَ مَا مَضَی مِنَ الْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ فِی الْأَرْضِ سَبْعَةُ آلَافِ سَنَةٍ وَ کَانَ مِنْ شَأْنِهِ خَلْقُ آدَمَ کَشَطَ عَنْ أَطْبَاقِ السَّمَاوَاتِ وَ قَالَ لِلْمَلَائِکَةِ: انْظُرُوا إِلَی أَهْلِ الْأَرْضِ مِنْ خَلْقِی مِنَ الْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ فَلَمَّا رَأَوْا مَا یَعْمَلُونَ مِنَ الْمَعَاصِی وَ سَفْکِ الدِّمَاءِ وَ الْفَسَادِ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ عَظُمَ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ وَ غَضِبُوا لِلَّهِ وَ تَأَسَّفُوا عَلَی أَهْلِ الْأَرْضِ وَ لَمْ یَمْلِکُوا غَضَبَهُمْ فَقَالُوا: رَبَّنَا! أَنْتَ الْعَزِیزُ الْقَادِرُ الْجَبَّارُ الْقَاهِرُ الْعَظِیمُ الشَّأْنِ وَ هَذَا خَلْقُکَ الضَّعِیفُ الذَّلِیلُ یَتَقَلَّبُونَ فِی قَبْضَتِکَ وَ یَعِیشُونَ بِرِزْقِکَ وَ یَسْتَمْتِعُونَ بِعَافِیَتِکَ وَ هُمْ یَعْصُونَکَ بِمِثْلِ هَذِهِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ لَا تَأْسَفْ عَلَیْهِمْ وَ لَا تَغْضَبْ وَ لَا تَنْتَقِمْ لِنَفْسِکَ لِمَا تَسْمَعُ مِنْهُمْ وَ تَرَی وَ قَدْ عَظُمَ ذَلِکَ عَلَیْنَا وَ أَکْبَرْنَاهُ فِیکَ. قَالَ فَلَمَّا سَمِعَ ذَلِکَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ: قَالَ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً.

امام علی (علیه السلام) خداوند تبارک و تعالی اراده فرمود که پس از گذشت هفت‌هزار سال از پایان زیستن جنّ و نسناس در زمین به دست خود مخلوقی بیافریند. خلقت آدم (علیه السلام) برای خدا، مانند گشودن آسمان برای او بود. خدا [در هنگام خلق آدم] به فرشتگان فرمود: «به‌سوی زمینیان بنگرید و آفریده‌های من، از جن و نسناس را ببینید». وقتی فرشتگان، گناهکاری و خونریزی و فساد ناروای آنان را در زمین دیدند، این امر بر آنان گران آمده و خشمگین شدند و بر زمینیان افسوس خوردند و چون نتوانستند جلوی خشم خود را بگیرند، گفتند: «پروردگارا! تردیدی نیست که تو شکست‌ناپذیر، توانا، چیره و والامرتبه هستی و اینان آفریدگان ناتوان و خوار تو هستند که اختیار آنان در دست توست؛ با روزی تو زندگی کرده و از عافیت تو بهره‌مند می‌شوند درحالی‌که تو را با انجام چنین گناهان بزرگی نافرمانی می‌کنند؛ امّا بر حال آنان متأسف نباش و خشمگین نشو و به خاطر آنچه که از آن‌ها می‌شنوی و می‌بینی از آنان انتقام نگیر؛ کار آنان امری است که بر ما گران آمده و آن را در حقّ تو ظلمی بزرگ می‌بینیم». وقتی خداوند متعال این سخن را از فرشتگان شنید، فرمود: إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۳/ القمی، ج۱، ص۳۶/ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۲۴/ نورالثقلین؛ فیه: بتفاوت یسیر/ البرهان

[به یاد آور] هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود

امیرالمؤمنین (علیه السلام): فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ وَ النُّجُومَ وَ الْفَلَکَ وَ جَعَلَ الْأَرَضِینَ عَلَی ظَهْرِ حُوتٍ أَثْقَلَهَا فَاضْطَرَبَتْ فَأَثْبَتَهَا بِالْجِبَالِ فَلَمَّا اسْتَکْمَلَ خَلْقَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضُ یَوْمَئِذٍ خَالِیَةٌ لَیْسَ فِیهَا أَحَدٌ قَالَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهْ.

امام علی (علیه السلام) پس هنگامی‌که خداوند، آسمانها و زمین، شب و روز، ستارگان و فلک را خلق کرد و زمین‌ها را بر پشت چیزی شبیه ماهی قرار داد، وزن زمین بر آن سنگین آمد و تکان خورد؛ لذا زمین را به‌واسطه‌ی کوه‌ها محکم و استوار کرد. پس هنگامی‌که خلقت آسمانها و زمین که در آن زمان خالی بودند و احدی در آنجا ساکن نبود کامل شد، خداوند به ملائکه فرمود: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۰ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۹۳/فرات الکوفی، ص۱۸۵

[به یاد آور] هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود

الرّسول (صلی الله علیه و آله): إِنَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ سَیِّدُ الْأَیَّامِ وَ أَعْظَمُهَا عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی وَ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ یَوْمِ الْفِطْرِ وَ یَوْمِ الْأَضْحَی وَ فِیهِ خَمْسُ خِصَالٍ خَلَقَ اللَّهُ فِیهِ آدَم (علیه السلام).

پیامبر ( روز جمعه، سرور روزها است و بر دیگر روزها برتری دارد و عظمت آن نزد خداوند از روز عید قربان و فطر بیشتر می‌باشد؛ [روز جمعه] از پنج ویژگی برخوردار است که یکی از آن‌ها این است که خداوند حضرت آدم (علیه السلام) را در این روز خلق کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۰ مصباح المتهجد، ج۱، ص۲۸۴/ نورالثقلین

من بر روی زمین، قرار خواهم‌داد

امیرالمؤمنین (علیه السلام): قَال اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: ... إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَخْلُقَ خَلْقاً بِیَدِی وَ أَجْعَلَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ أَنْبِیَاءَ وَ مُرْسَلِینَ وَ عِبَاداً صَالِحِینَ وَ أَئِمَّةً مُهْتَدِینَ أَجْعَلُهُمْ خُلَفَاءَ عَلَی خَلْقِی فِی أَرْضِی یَنْهَوْنَهُمْ عَنْ مَعْصِیَتِی وَ یُنْذِرُونَهُنَّ مِنْ عَذَابِی وَ یَهْدُونَهُمْ إِلَی طَاعَتِی وَ یَسْلُکُونَ بِهِمْ سَبِیلِی وَ أَجْعَلُهُمْ لِی حُجَّةً عَلَیْهِمْ وَ عُذْراً وَ نُذْراً وَ أُبِینُ النَّسْنَاسَ عَنْ أَرْضِی وَ أُطَهِّرُهَا مِنْهُمْ وَ أَنْقُلُ مَرَدَةَ الْجِنِّ الْعُصَاةَ عَنْ بَرِیَّتِی وَ خَلْقِی وَ خِیَرَتِی وَ أُسْکِنُهُمْ فِی الْهَوَاءِ وَ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ فَلَا یُجَاوِرُونَ نَسْلَ خَلْقِی وَ أَجْعَلُ بَیْنَ الْجِنِّ وَ بَیْنَ خَلْقِی حِجَاباً فَلَا یَرَی نَسْلُ خَلْقِیَ الْجِنَّ وَ لَا یُجَالِسُونَهُمْ وَ لَا یُخَالِطُونَهُمْ فَمَنْ عَصَانِی مِنْ نَسْلِ خَلْقِیَ الَّذِینَ اصْطَفَیْتُهُمْ أُسْکِنُهُمْ مَسَاکِنَ الْعُصَاةِ وَ أَوْرَدْتُهُمْ مَوَارِدَهُمْ وَ لَا أُبَالِی. قَالَ فَقَالَتِ الْمَلَائِکَةُ: یَا رَبَّنَا افْعَلْ مَا شِئْتَ.

امام علی (علیه السلام) خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: ... من می‌خواهم به دست قدرت خویش خلقی به وجود آورم و پیامبران، فرستادگان، بندگان صالح و امامان هدایت‌کننده را از میان فرزندان او قرار دهم. آن‌ها را برای بندگانم بر روی زمین، خلیفه می‌گردانم تا ایشان را از معصیت من نهی کرده، از عذابم انذارشان داده و آن‌ها را به‌سوی عبادت و اطاعت من هدایت کنند تا بندگانم با کمک ایشان راه مرا بپیمایند. من امامان (علیهم السلام) را حجّت بندگان، بهانه‌ی [هدایت] آنان و بیم‌دهنده‌ی آنان [از عذاب] قرار می‌دهم و نسناس را از روی زمینم دور می‌کنم و انسان را از آلودگی‌های آنان پاک می‌نمایم و جنّیان سرکش که از مخلوق، آفریده و برگزیده‌ی من سرپیچی کرده‌اند را منتقل کرده و در هوا و در چهار گوشه‌ی دور افتاده‌ی زمین ساکنشان می کنم؛ تا با بندگان من، مجاور نشوند و بین جنّیان و بندگانم، حجابی قرار می‌دهم؛ به‌طوری‌که فرزندان این مخلوقم، جن را نمی‌بینند و با ایشان مجالست و مصاحبت نمی‌کنند. اگر کسانی از بنی‌آدم که آن‌ها را برگزیده قرارداده‌ام ازمن سرپیچی کنند، آن‌ها را در مکان و جایگاه معصیت کاران، وارد کرده و در آن‌ها جای می‌دهم، بدون اینکه به این امر توجّه‌کنم [و دیگر برای من مهم نیستند]. پس از آن فرشتگان گفتند: «ای پروردگار ما! هر آنچه می‌خواهی، انجام بده!»

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۳

من بر روی زمین، قرار خواهم‌داد

امیرالمؤمنین (علیه السلام): فَبَعَثَ اللَّهُ جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) فَأَخَذَ مِنْ أَدِیمِ الْأَرْضِ قَبْضَةً فَعَجَنَهُ بِالْمَاءِ الْعَذْبِ وَ الْمَالِحِ وَ رَکَّبَ فِیهِ الطَّبَائِعَ قَبْلَ أَنْ یَنْفُخَ فِیهِ الرُّوحَ فَخَلَقَهُ مِنْ أَدِیمِ الْأَرْضِ فَلِذَلِکَ سُمِّیَ آدَمَ لِأَنَّهُ لَمَّا عُجِنَ بِالْمَاءِ اسْتَأْدَمَ فَطَرَحَهُ فِی الْجَبْلِ کَالْجَبْلِ الْعَظِیمِ.

امام علی (علیه السلام) خدا جبرئیل (علیه السلام) را فرستاد و او از خاک روی زمین، مشتی برگرفت و آن را با آب شیرین و آب شور مخلوط کرد و خمیر ساخت. و پیش از آنکه جان در آن بدمد، طبایع را در آن درآمیخت و او را از خاک روی زمین آفرید و برای همین این موجود، آدم (علیه السلام) نامیده شد، زیرا هنگامی‌که آن با آب، درآمیخت، ورآمد سپس آن را چون کوهی بزرگ، به دامنه کوه افکند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۲ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۹۳/ فرات الکوفی، ص۱۸۵

من بر روی زمین، قرار خواهم‌داد

امیرالمؤمنین (علیه السلام): فِی نَهجِ البَلَاغَة: فَلَمَّا مَهَدَ أَرْضَهُ وَ أَنْفَذَ أَمْرَهُ اخْتَارَ آدَمَ (علیه السلام) خِیرَةً مِنْ خَلْقِهِ وَ جَعَلَهُ أَوَّلَ جِبِلَّتِه.

امام علی (علیه السلام) در نهج‌البلاغه آمده است: زمانی‌که خداوند زمینش را گستراند و امرش را نافذ و جاری کرد، آدم (علیه السلام) را به عنوان برترین مخلوق برگزید و او را اوّلین خلقت خویش قرارداد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۲ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۱۱۲

من بر روی زمین، قرار خواهم‌داد

الرّسول (صلی الله علیه و آله): دُحِیَتِ الْأَرْضُ مِنْ مَکَّةَ وَ کَانَتِ الْمَلَائِکَةُ تَطُوفُ بِالْبَیْتِ وَ هِیَ أَوَّلُ مَنْ طَافَ بِهِ وَ هِیَ الْأَرْضُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً.

پیامبر ( زمین از سرزمین مکّه گسترده شد و فرشته‌ها گرد خانه‌ی کعبه طواف می‌کردند؛ [آن فرشتگان] نخستین کسانی بودند که به دور خانه خدا طواف می‌کردند و این سرزمین همان زمینی است که خداوند در این آیه از آن یاد کرده است: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۲ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۲۰۶

جاشینی نماینده‌ای)

امیرالمؤمنین (علیه السلام): قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً فَکَانَتِ الْأَرْضُ بِأَسْرِهَا لآِدَمَ.

امام علی (علیه السلام) تمام زمین برای آدم (علیه السلام) بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۲ وسایل الشیعه، ج۹، ص۵۳۰/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۴۷؛ فیه: «الدنیا» بدل «الأرض»

جاشینی نماینده‌ای)

الرّسول (صلی الله علیه و آله): یَکُونُ حُجَّةً فِی أَرْضِی عَلَی خَلْقِی.

پیامبر ( [خداوند درباره‌ی خلقت آدم (علیه السلام) فرمود که من چنین کردم تا آدم (علیه السلام)] حجّت من بر آفریدگانم بر روی زمین باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۲ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۳/ بحارالأنوار، ج۵۸، ص۲۹۸/ القمی، ج۱، ص۳۶/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۲۵؛ فیه: «علی خلقی» محذوفٌ/ نورالثقلین/ البرهان

جاشینی نماینده‌ای)

امیرالمؤمنین (علیه السلام): قَالَ: بَیْنَمَا أَنَا أَمْشِی مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فِی بَعْضِ طُرُقَاتِ الْمَدِینَةِ إِذْ لَقِیَنَا شَیْخٌ طُوَالٌ کَثُّ اللِّحْیَةِ بَعِیدُ مَا بَیْنَ الْمَنْکِبَیْنِ فَسَلَّمَ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ رَحَّبَ بِهِ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیَّ وَ قَالَ: السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا رَابِعَ الْخُلَفَاءِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ. أَ لَیْسَ کَذَلِکَ هُوَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)؟ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): بَلَی. ثُمَّ مَضَی فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا هَذَا الَّذِی قَالَ لِی هَذَا الشَّیْخُ وَ تَصْدِیقُکَ لَهُ؟ قَالَ: أَنْتَ کَذَلِکَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ فِی کِتَابِهِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً وَ الْخَلِیفَةُ الْمَجْعُولُ فِیهَا آدَمُ (علیه السلام) وَ قَالَ یا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناکَ خَلِیفَةً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ فَهُوَ الثَّانِی وَ قَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ حِکَایَةً عَنْ مُوسَی (علیه السلام) حِینَ قَالَ لِهَارُونَ (علیه السلام) اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ فَهُو هَارُونُ (علیه السلام) إِذَا اسْتَخْلَفَهُ مُوسَی (علیه السلام) فِی قَوْمِهِ وَ هُوَ الثَّالِثُ وَ قَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَ وَ أَذانٌ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ فَکُنْتَ أَنْتَ الْمُبَلِّغَ عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنْتَ وَصِیِّی وَ وَزِیرِی وَ قَاضِی دَیْنِی وَ الْمُؤَدِّی عَنِّی وَ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ (علیه السلام) مِنْ مُوسَی (علیه السلام) إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی فَأَنْتَ رَابِعُ الْخُلَفَاءِ کَمَا سَلَّمَ عَلَیْکَ الشَّیْخُ أَ وَ لَا تَدْرِی مَنْ هُوَ؟ قُلْتُ: لَا. قَالَ: ذَاکَ أَخُوکَ الْخَضِرُ (علیه السلام) فَاعْلَم.

امام علی (علیه السلام) روزی من در کوچه‌های مدینه با پیغمبر (قدم می‌زدم. ناگاه مرد پیر و قدبلندی که ریش انبوهی داشته و چهار شانه بود با ما مواجه شد و بر پیغمبر (سلام کرد. او بعد از تعارف با آن جناب، روی به من کرد و گفت: «سلام و درود خدا بر تو باد ای چهارمین خلیفه»! و سپس خطاب به رسول‌خدا (عرض کرد: «ای رسول‌خدا (آیا چنین نیست»؟ پیامبر (فرمود: «بلی این چنین است». سپس آن مرد از کنار ما گذشت و رفت. من عرض کردم: «ای رسول‌خدا (این چه مطلبی بود که شیخ به من گفت و اینکه شما او را تصدیق کردید چه معنی داشت»؟ پیامبر (فرمود: «الحمد الله! تو در حقیقت چنین هستی؛ چرا که حق‌تعالی خود فرموده: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً و در اینجا منظور از آن خلیفه که حق تعالی در روی زمین قرار داد حضرت آدم (علیه السلام) است و همچنین فرمود: ای داود! ما تو را خلیفه و[نماینده خود] در زمین قراردادیم پس در میان مردم به حق داوری کن. (ص/۲۶) پس بر این اساس داوود (علیه السلام) دوّمین خلیفه می‌باشد. در جای دیگر حق تعالی از قول موسی (علیه السلام) در مورد هارون (علیه السلام) می‌فرماید: جانشین من در میان قومم باش! (اعراف/۱۴۲) منظور از این آیه هارون (علیه السلام) است که موسی (علیه السلام) از خدا خواست او را خلیفه‌ی خودش در میان قوم قرار دهد. پس هارون (علیه السلام) خلیفه‌ی سوّم است. و خداوند در جایی دیگر می‌فرماید: و این، اعلامی است از ناحیه‌ی خدا و پیامبرش به [عموم] مردم در روز حجّ اکبر [روز عید قربان]. ای علی (علیه السلام)! تو از جانب خدا و رسول او مبلّغ [دین و آیین] هستی و وصیّ من، وزیر من، و قضاکننده‌ی قرض من و اداکننده‌ی امانات من [از جانب خدا] هستی. تو نسبت به من به منزله‌ی هارون (علیه السلام) نسبت به موسی (علیه السلام) هستی؛ با این تفاوت که هرگز پیغمبری بعد از من نمی‌آید. پس تو چهارمین خلیفه هستی. همان‌طورکه آن مرد پیر این چنین بر تو سلام کرد. آن پیرمرد را نشناختی»؟ من عرض کردم: «نه»! پیامبر (فرمود: «این برادر تو خضر (علیه السلام) بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۲ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۴۱۷/ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۹/ نورالثقلین

جاشینی نماینده‌ای)

امیرالمؤمنین (علیه السلام): مَنْ لَمْ یَقُلْ إِنِّی رَابِعُ الْخُلَفَاءِ الْأَرْبَعَةِ فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ قَالَ الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌زَیْدٍ فَقُلْتُ لِجَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام): قَدْ رَوَیْتُمْ غَیْرَ هَذَا فَإِنَّکُمْ لَا تَکْذِبُونَ. قَالَ: نَعَمْ! قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ: وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً فَکَانَ آدَمُ (علیه السلام) أَوَّلَ خَلِیفَةِ اللَّهِ قَوْلُهُ تَعَالَی: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً وَ قَالَ: إِنَّا جَعَلْناکَ خَلِیفَةً فِی الْأَرْضِ فَکَانَ دَاوُدُ (علیه السلام) الثَّانِیَ وَ کَانَ هَارُونُ (علیه السلام) خَلِیفَةَ مُوسَی (علیه السلام) قَوْلُهُ تَعَالَی: اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ هُوَ خَلِیفَةُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَمَنْ لَمْ یَقُلْ إِنِّی رَابِعُ الْخُلَفَاءِ فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اللَّه.

امام علی (علیه السلام) حسین‌بن‌زید از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که امام علی (علیه السلام) فرمود: «لعنت خدا بر کسی که نگوید من چهارمین خلیفه از خلفای چهارگانه‌ام. حسین‌بن‌زید می‌گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «شما قبلاً چیزی غیر از این را روایت کرده‌اید؛ شما که دروغ نمی‌گویید پس این سخن چیست»؟ حضرت فرمود: «بله! خداوند در کتاب استوار خویش می‌فرماید: وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً پس آدم (علیه السلام)، اوّلین خلیفه‌ی خدا بود و نیز ای داوود! ما تو را خلیفه و [نماینده خود] در زمین قراردادیم. (ص/۲۶) پس داوود (علیه السلام) دوّمین خلیفه بود؛ هارون (علیه السلام) نیز به‌عنوان خلیفه‌ی موسی (علیه السلام) سوّمین خلیفه بود که در این‌باره خداوند از قول موسی (علیه السلام) فرمود: جانشین من در میان قومم باش. و [آنها] را اصلاح کن. (اعراف/۱۴۲) و علی (علیه السلام) نیز خلیفه و جانشین محمّد (است. از این رو او (امیرالمؤمنین (علیه السلام)) فرمود: «لعنت خدا بر کسی‌که نگوید من چهارمین خلیفه از خلفای چهارگانه هستم»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۴ میة منقبة، ص۱۲۵/ البرهان

جاشینی نماینده‌ای)

الکاظم (علیه السلام): إِسْحَاقَ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌الْحَسَنِ الْأَوَّلِ (علیه السلام): أَ لَا تَدُلُّنِی إِلَی مَنْ آخُذُ عَنْهُ دِینِی؟ فَقَالَ: هَذَا ابْنِی عَلِیٌّ (علیه السلام) إِنَّ أَبِی أَخَذَ بِیَدِی فَأَدْخَلَنِی إِلَی قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ: یَا بُنَیَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ إِذَا قَالَ قَوْلًا وَفَی بِهِ.

امام کاظم (علیه السلام) از اسحاق‌بن‌عمّار به امام کاظم (علیه السلام) عرض کرد: «مرا به کسی که دینم را از او [و با راهنمایی او] به دست آورم راهنمایی نمی‌کنید؟ فرمود: «همین پسرم علی (علیه السلام) است [که باید دینت را از او بگیری». همانا پدرم دست مرا گرفت و به سوی قبر رسول‌خدا (برد و فرمود: ای پسر عزیزم! خدای عزّوجلّ فرمود: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً و چون خدا چیزی فرماید، به آن وفا می‌کند. [پس هیچ‌گاه روی زمین خالی از خلیفه و حجّت نمی‌ماند].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۴ الکافی، ج۱، ص۳۱۲/ الإرشاد، ج۲، ص۲۴۸/ إعلام الوری، ص۳۱۵/ الغیبة للطوسی، ص۳۴/ کشف الغمة، ج۲، ص۲۷۰/ نورالثقلین

فرشتگان گفتند

الصّادقین (علیه السلام): فَقَالَ مَلَکَانِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ: أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ.

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) دو فرشته از فرشتگان عرضه داشتند: أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۲۹۶/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۹/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۳۱/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۲۶/ نورالثقلین

فرشتگان گفتند

الباقر (علیه السلام): إِنَّمَا قَالَ ذَلِکَ بَعْضُ الْمَلَائِکَةِ لِمَا عَرَفُوا مِنْ حَالِ مَنْ کَانَ فِی الْأَرْضِ مِنَ الْجِنِّ قَبْلَ آدَمَ ... فَقَالُوا مَا ظَنَنَّا أَنَّ اللَّهَ یَخْلُقُ خَلْقاً أَکْرَمَ عَلَیْهِ مِنَّا.

امام باقر (علیه السلام) بعضی از ملائکه که از احوالات موجودات (جنّ و نسناس) روی زمین، پیش ازخلقت آدم (علیه السلام) باخبر بودند چنان سخنی را بیان کرده [و به خلقت آدم (علیه السلام) اعتراض کردند] ... [آن ملائکه] می‌گفتند: «ما فکر نمی‌کردیم که خداوند مخلوقی گرامی‌تر از ما در نزد خود، خلق کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۲۴/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۴۶/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۲۹۱

فرشتگان گفتند

الصّادق (علیه السلام): قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها إِلَی آخِرِ الْآیَةِ کَانَ ذَلِکَ مَنْ یَعْصِی مِنْهُمْ.

امام صادق (علیه السلام) برخی از فرشتگان که نافرمانی کردند گفتند: إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا ... .

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۶۹/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۲۰۴/ العیاشی، ج۱، ص۲۹/ البرهان

فرشتگان گفتند

الصّادق (علیه السلام): إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمَّا قَالَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً ضَجَّتِ الْمَلَائِکَةُ مِنْ ذَلِکَ وَ قَالُوا یَا رَبِّ إِنْ کُنْتَ لَا بُدَّ جَاعِلًا فِی أَرْضِکَ خَلِیفَةً فَاجْعَلْهُ مِنَّا مَنْ یَعْمَلُ فِی خَلْقِکَ بِطَاعَتِکَ.

امام صادق (علیه السلام) هنگامی‌که خدای عزّوجلّ به فرشته‌ها فرمود: إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً فرشته‌ها شیون کرده و گفتند: «خداوندا! اگر [تصمیمت بی‌بازگشت است و] قطعاً می‌خواهی در زمین خلیفه‌ای برای خود برگزینی، از بین ما کسی را انتخاب کن که در میان آفریدگان تو به فرمانت کار کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۸/ علل الشرایع، ج۲، ص۴۰۲/ نورالثقلین

فرشتگان گفتند

السّجاد (علیه السلام): فَإِنَّ اللَّهَ قَالَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً فَقَالَتِ الْمَلَائِکَةُ: أَیْ رَبِّ أَ خَلِیفَةً مِنْ غَیْرِنَا مِمَّنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ یَتَحَاسَدُونَ وَ یَتَبَاغَضُونَ وَ یَتَبَاغَوْنَ أَیْ رَبِّ اجْعَلْ ذَلِکَ الْخَلِیفَةَ مِنَّا فَنَحْنُ لَا نُفْسِدُ فِیهَا وَ لَا نَسْفِکُ الدِّمَاءَ وَ لَا نَتَبَاغَضُ وَ لَا نَتَحَاسَدُ وَ لَا نَتَبَاغَی.

امام سجّاد (علیه السلام) خدا به فرشته‌ها فرمود: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً فرشته‌ها گفتند: «ای پروردگار! خلیفه‌ای به غیر از ما انتخاب می‌کنی؟! از میان کسانی‌که در زمین فساد و خونریزی می‌کنند؛ به هم حسد می‌ورزند؛ با هم دشمنی می‌کنند و علیه یکدیگر شورش می‌نمایند؟! پروردگارا! این خلیفه را از بین ما انتخاب‌کن که فساد و خونریزی نمی‌کنیم؛ با یکدیگر دشمنی نمی‌ورزیم؛ به هم حسادت نمی‌کنیم و علیه یکدیگر نمی‌شوریم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ بحارالأنوار، ج۵۵، ص۵۹

فرشتگان گفتند

الصّادق (علیه السلام): فَأَمَّا حَسَدُ الْغَفْلَةِ فَکَمَا قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ حِینَ قَالَ اللَّهُ: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ أَیِ اجْعَلْ ذَلِکَ الْخَلِیفَةَ مِنَّا وَ لَمْ یَقُولُوا حَسَداً لآِدَمَ مِنْ جِهَةِ الْفِتْنَةِ وَ الرَّدِّ وَ الْجُحُودِ.

امام صادق (علیه السلام) حسدِ غفلت مانند این سخن ملائکه است که در قرآن آمده است؛ هنگامی‌که خدا به آن‌ها فرمود: إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَةً آن‌ها گفتند: أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ منظورشان این بود که خلیفه را از میان ما قرارده. این سخن حسادت‌بار فرشتگان نسبت به آدم (علیه السلام)، در اثر فتنه‌خواهی یا به خاطر انکار و طرد آدم (علیه السلام) نبود. [بلکه بر اثر غفلت آنان بود].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۵۵/ تحف العقول، ص۳۷۱

فرشتگان گفتند

الصّادق (علیه السلام): إِنَّ الْمَلَائِکَةَ سَالَتِ اللَّهَ تَعَالَی أَنْ یَجْعَلَ الْخَلِیفَةَ مِنْهُمْ وَ قَالُوا: نَحْنُ نُقَدِّسُکَ وَ نُطِیعُکَ وَ لَا نَعْصِیکَ کَغَیْرِنَا.

امام صادق (علیه السلام) فرشتگان از خداوند درخواست‌کردند که خلیفه را از میان ایشان برگزیند وگفتند: پروردگارا! ما تو را تقدیس نموده و از تو اطاعت می‌کنیم و همچون دیگران با تو مخالفت نمی‌نماییم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ النورالثقلین

[پروردگارا!] آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند

العسکری (علیه السلام): کَمَا فَعَلَتْهُ الْجِنُّ بَنُو الْجَانِّ الَّذِینَ قَدْ طَرَدْنَاهُمْ عَنْ هَذِهِ الْأَرْضِ.

امام عسکری (علیه السلام) همچنان که جنّیان و فرزندانشان چنین [فساد] کردند؛ [همان] کسانی که ما آن‌ها را از زمین بیرون کردیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۶ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷/ الإمام العسکری، ص۲۱۶/ البرهان

[پروردگارا!] آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند

امیرالمؤمنین (علیه السلام): أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها کَمَا أَفْسَدَ بَنُو الْجَانِّ وَ یَسْفِکُونَ الدِّمَاءَ کَمَا سَفَکَتْ بَنُو الْجَانِّ وَ یَتَحَاسَدُونَ وَ یَتَبَاغَضُونَ فَاجْعَلْ ذَلِکَ الْخَلِیفَةَ مِنَّا فَإِنَّا لَا نَتَحَاسَدُ وَ لَا نَتَبَاغَضُ وَ لَا نَسْفِکُ الدِّمَاءَ.

امام علی (علیه السلام) [فرشتگان هنگام خلقت انسان به خدا گفتند:] آیا در زمین کسی را می‌گماری که در آن فساد انگیزد؛ همان‌طورکه پیش از این جنّیان فساد کرده‌اند؟ و آیا کسانی را انتخاب می‌کنی که خون می‌ریزند؛ همان‌طورکه پیش از این جنّیان خونریزی به راه انداختند؟ اینان به هم حسد برده و با یکدیگر کینه می‌ورزند. پس خلیفه را از میان ما انتخاب کن؛ چرا که ما حسد نورزیده و کینه‌توزی و خونریزی نمی‌کنیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۸ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۳/ القمی، ج۱، ص۳۶/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۲۵/ البرهان

[پروردگارا!] آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند

الصّادق (علیه السلام): قَالَ رَجُلٌ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ النَّاسَ یَزْعُمُونَ أَنَّ الدُّنْیَا عُمُرَهَا سَبْعَةُ آلَافِ سَنَةٍ؟ فَقَالَ: لَیْسَ کَمَا یَقُولُونَ. إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ لَهَا خَمْسِینَ أَلْفَ عَامٍ فَتَرَکَهَا قَاعاً قَفْراً خَاوِیَةً عَشَرَةَ آلَافِ عَامٍ ثُمَّ بَدَا لِلَّهِ بَدَاءٌ فَخَلَقَ فِیهَا خَلْقاً لَیْسَ مِنَ الْجِنِّ وَ لَا مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ لَا مِنَ الْإِنْسِ وَ قَدَّرَ لَهُمْ عَشَرَةَ آلَافِ عَامٍ فَلَمَّا قَرُبَتْ آجَالُهُمْ أَفْسَدُوا فِیهَا فَدَمَّرَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ تَدْمِیراً ثُمَّ تَرَکَهَا قَاعاً قَفْراً خَاوِیَةً عَشَرَةَ آلَافِ عَامٍ ثُمَّ خَلَقَ فِیهَا الْجِنَّ وَ قَدَّرَ لَهُمْ عَشَرَةَ آلَافِ عَامٍ فِیهَا فَلَمَّا قَرُبَتْ آجَالُهُمْ أَفْسَدُوا فِیهَا وَ سَفَکُوا الدِّمَاءَ وَ هُوَ قَوْلُ الْمَلَائِکَةِ: أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ کَمَا سَفَکَتْ بَنُو الْجَانِّ فَأَهْلَکَهُمُ اللَّهُ ثُمَّ بَدَا لِلَّهِ فَخَلَقَ آدَمَ وَ قَرَّرَ لَهُ عَشَرَةَ آلَافٍ وَ قَدْ مَضَی مِنْ ذَلِکَ سَبْعَةُ آلَافِ عَامٍ وَ مِائَتَانِ وَ أَنْتُمْ فِی آخِرِ الزَّمَانِ.

امام صادق (علیه السلام) عیسی‌بن‌أبی‌حمزه گوید: «مردی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: «فدایت شوم! مردم می‌پندارند عمر دنیا هفت‌هزار سال است». امام فرمود: «چنان نیست که می‌گویند؛ بلکه خدا آن را در طول پنجاه‌هزار سال خلق کرد سپس آن را ده‌هزار سال به صورت بیابانی خشک و ویران واگذاشت. پس از آن خدا نمودی دوباره کرده و در آن خلقی آفرید که نه جنّ و نه فرشته و نه آدمی بودند. به آن‌ها ده‌هزارسال مهلت داد و چون موعد اجلشان نزدیک شد در آن فساد کردند. در نتیجه خدا آن‌ها را از بن برکنده و نابود کرد و تا ده‌هزار سال زمین را به صورت بیابانی تهی و ویران وانهاد. سپس جنّیان را در آن آفرید و مقدّرکرد ده‌هزار سال در زمین بمانند. و چون موعد اجلشان نزدیک شد در زمین تباهی و خونریزی کردند؛ معنی گفتار فرشته‌ها این است که گفتند: أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ چنانچه پیش از این جنیان خونریزی کردند و درپی آن خدا آن‌ها را نابود کرده و آدم را آفرید، و برایش ده‌هزار سال مقرّر داشت که البته هفت‌هزار و دویست سال آن گذشته و شما در آخرالزّمان هستید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۸ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۸۶/ العیاشی، ج۱، ص۳۱/ البرهان

[پروردگارا!] آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند

السّجاد (علیه السلام): رَدُّوا عَلَی اللَّهِ فَقَالُوا: أَ تَجْعَلُ فِیها ... إِنَّمَا قَالُوا ذَلِکَ بِخَلْقٍ مَضَی یَعْنِی الْجَانَّ بْنَ الْجِنِّ.

امام سجّاد (علیه السلام) فرشتگان در جواب کلام خدا گفتند: أَ تَجْعَلُ فیها ... البته آنان این حرف را به خاطر [کارهایی که از] جنّیان و فرزندان آنان [دیده بودند که فساد و خونریزی می‌کردند] گفتند [و به آدم (علیه السلام) نسبت دادند].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۸ مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۷۰/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۲۰۵/ العیاشی، ج۱، ص۳۰/ البرهان؛ فیه «جان أبا الجن» بدل «جان بن الجن»

[پروردگارا!] آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند

السّجاد (علیه السلام): فَرَدَّتِ الْمَلَائِکَةُ عَلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَتْ: أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ.

امام سجّاد (علیه السلام) فرشتگان در جواب کلام خدا گفتند: أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاء

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۸ الکافی، ج۴، ص۱۸۷/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۹/ نورالثقلین/ البرهان/ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۳۳۱/ المناقب، ج۴، ص۱۶۰

[پروردگارا!] آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند

الرّسول (صلی الله علیه و آله): فَرَادُّوهُ.

پیامبر ( ملائکه، خلیفه‌ی خداوند را رد و طرد کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۸ بحارالأنوار، ج۵۶، ص۱۹۸

[پروردگارا!] آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند

الصّادق (علیه السلام): وَ مَا عَلِمَ الْمَلَائِکَةُ بِقَوْلِهِمْ أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ لَوْ لَا أَنَّهُمْ قَدْ کَانُوا رَأَوْا مَنْ یُفْسِدُ فِیهَا وَ یَسْفِکُ الدِّمَاءَ.

امام صادق (علیه السلام) فرشتگان نمی‌دانستند که بشر بر روی زمین به فساد و خونریزی خواهدپرداخت؛ اگر پیش‌تر از این کسی را (جنّ و نسناس) ندیده بودند که در زمین فساد و خونریزی کرده‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۸ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷/ العیاشی، ج۱، ص۲۹/ البرهان

ما

الباقر (علیه السلام): کَانَ فِی قَوْلِهِمْ هَذَا مِنَّةٌ عَلَی اللَّهِ لِعِبَادَتِهِمْ.

امام باقر (علیه السلام) فرشتگان با بیان این کلام، به خاطر عبادتشان بر خداوند، منّت نهادند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲۸ مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۲۴/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۴۶/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۲۹۱

ما

السّجاد (علیه السلام): فَمَنُّوا عَلَی اللَّهِ بِعِبَادَتِهِمْ إِیَّاهُ.

امام سجّاد (علیه السلام) فرشتگان به خاطر عبادتی که در درگاه خداوند کرده‌بودند، بر او منّت گذاشتند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۰ مستدرک الوسایل، ج۹، ص۳۷۰/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۲۰۵/ العیاشی، ج۱، ص۳۰/ البرهان

حال آنکه ما تسبیح و حمد تو را به‌جا می‌آوریم

العسکری (علیه السلام): نُنَزِّهُکَ عَمَّا لَا یَلِیقُ بِکَ مِنَ الصِّفَاتِ.

امام عسکری (علیه السلام) تو را از صفاتی که شایسته‌ات نیست به دور شمرده و منزّه می‌داریم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷/ الإمام العسکری، ص۲۱۶/ البرهان

تو را تقدیس می‌کنیم

العسکری (علیه السلام): نُطَهِّرُ أَرْضَکَ مِمَّنْ یَعْصِیکَ.

امام عسکری (علیه السلام) [چنان‌که به امر خدا، جنّیانی که قبل از خلقت آدم (علیه السلام) در زمین فساد کرده‌بودند از زمین طرد شدند] ما زمین تو را از هرکه تو را نافرمانی کند پاک می‌کنیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷/ الإمام العسکری، ص۲۱۶/ البرهان

تو را تقدیس می‌کنیم

العسکری (علیه السلام): نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ وَ نُطِیعُکَ وَ لَا نَعْصِیکَ.

امام عسکری (علیه السلام) ما به تسبیح و تقدیس تو می‌پردازیم و از تو اطاعت کرده و مخالفت نمی‌کنیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۰ بحارالأنوار، ج۵۵، ص۵۹

من حقایقی را می‌دانم که شما نمی‌دانید

العسکری (علیه السلام): إِنِّی أَعْلَمُ مِنَ الصَّلَاحِ الْکَائِنِ فِیمَنْ أَجْعَلُهُمْ بَدَلًا مِنْکُمْ مَا لَا تَعْلَمُونَ وَ أَعْلَمُ أَیْضاً أَنَّ فِیکُمْ مَنْ هُوَ کَافِرٌ فِی بَاطِنِهِ مَا لَا تَعْلَمُونَهُ وَ هُوَ إِبْلِیسُ لَعَنَهُ اللَّه.

امام عسکری (علیه السلام) من درباره‌ی کسی که او را به جای شما قرار می‌دهم مصلحتی می‌دانم که شما از آن آگاه نیستید و نیز می‌دانم که کسی در میان شما هست که در باطن خود کفر می‌ورزد امّا شما او را نمی‌شناسید و منظور او ابلیس بود که لعنت خدا بر او باد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷/ الإمام العسکری، ص۲۱۶/ البرهان

من حقایقی را می‌دانم که شما نمی‌دانید

امیرالمؤمنین (علیه السلام): إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَخْلُقَ خَلْقاً بِیَدِی وَ أَجْعَلَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ أَنْبِیَاءَ وَ مُرْسَلِینَ وَ عِبَاداً صَالِحِینَ وَ أَئِمَّةً مُهْتَدِینَ أَجْعَلُهُمْ خُلَفَاءَ عَلَی خَلْقِی فِی أَرْضِی یَنْهَوْنَهُمْ عَنْ مَعْصِیَتِی وَ یُنْذِرُونَهُنَّ مِنْ عَذَابِی وَ یَهْدُونَهُمْ إِلَی طَاعَتِی وَ یَسْلُکُونَ بِهِمْ سَبِیلِی وَ أَجْعَلُهُمْ لِی حُجَّةً عَلَیْهِمْ وَ عُذْراً وَ نُذْراً وَ أُبِینُ النَّسْنَاسَ عَنْ أَرْضِی وَ أُطَهِّرُهَا مِنْهُمْ وَ أَنْقُلُ مَرَدَةَ الْجِنِّ الْعُصَاةَ عَنْ بَرِیَّتِی وَ خَلْقِی وَ خِیَرَتِی وَ أُسْکِنُهُمْ فِی الْهَوَاءِ وَ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ فَلَا یُجَاوِرُونَ نَسْلَ خَلْقِی وَ أَجْعَلُ بَیْنَ الْجِنِّ وَ بَیْنَ خَلْقِی حِجَاباً فَلَا یَرَی نَسْلُ خَلْقِیَ الْجِنَّ وَ لَا یُجَالِسُونَهُمْ وَ لَا یُخَالِطُونَهُمْ فَمَنْ عَصَانِی مِنْ نَسْلِ خَلْقِیَ الَّذِینَ اصْطَفَیْتُهُمْ أُسْکِنُهُمْ مَسَاکِنَ الْعُصَاةِ وَ أَوْرَدْتُهُمْ مَوَارِدَهُمْ وَ لَا أُبَالِی.

امام علی (علیه السلام) می‌خواهم به دست خود موجودی بیافرینم و پیامبران، رسولان، بندگان پارسا و امامان هدایت‌شده‌ی خود را از فرزندان او قرار دهم. آنان را در زمین به جانشینی خود بر آفریدگانم می‌گمارم تا آنان را از نافرمانی من بازداشته و از عذاب من بیم‌دهند و بندگان را به فرمانبرداری از من رهنمون شده و به واسطه‌ی آنان راه [رسیدن به] من را بپیمایند. می‌خواهم آنان را حجّت و دلیل خود بر آفریدگانم قرار دهم تا آنان را انذارکرده و بهانه را از ایشان بگیرند. همچنین می‌خواهم نسناس را از زمین برگرفته و از وجود آن‌ها پاکش سازم و همچنین جن‌های نافرمان و سرکش را از میان آفریدگان، بندگان و برگزیدگانم برگرفته، در هوا و در گوشه و کنار زمین جایشان دهم تا در کنار فرزندان آدم (علیه السلام) نباشند و بین جن و آفریدگانم پرده‌ای اندازم تا ایشان جن‌ها را نبینند؛ با آن‌ها همنشینی نکنند و در نیامیزند. اگر هر یک از فرزندان این آفریده‌ام (آدم (علیه السلام)) که برگزیدگان من هستند، مرا فرمان نبرد او را در جایگاه نافرمانان و گناهکاران جای داده و از انجام این کار باکی ندارم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۳/ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۲۴/ بحارالأنوار، ج۵۸، ص۲۹۸/ القمی، ج۱، ص۳۶؛ بتفاوت یسیر/ نورالثقلین/ البرهان

من حقایقی را می‌دانم که شما نمی‌دانید

الرضا (علیه السلام): الْحُسَیْنُ بْنُ بَشَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ أَ یَعْلَمُ اللَّهُ الشَّیْءَ الَّذِی لَمْ یَکُنْ أَنْ لَوْ کَانَ کَیْفَ کَانَ یَکُونُ أَوْ لَا یَعْلَمُ إِلَّا مَا یَکُونُ؟ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی هُوَ الْعَالِمُ بِالْأَشْیَاءِ قَبْلَ کَوْنِ الْأَشْیَاءِ قَالَ عَزَّوَجَل ... لِلْمَلَائِکَةِ لَمَّا قَالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ فَلَمْ یَزَلِ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عِلْمُهُ سَابِقاً لِلْأَشْیَاءِ قَدِیماً قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَهَا فَتَبَارَکَ رَبُّنَا وَ تَعَالَی عُلُوّاً کَبِیراً خَلَقَ الْأَشْیَاءَ وَ عِلْمُهُ بِهَا سَابِقٌ لَهَا کَمَا شَاءَ کَذَلِکَ لَمْ یَزَلْ رَبُّنَا عَلِیماً سَمِیعاً بَصِیراً.

امام رضا (علیه السلام) حسین‌بن‌بشار می‌گوید: از امام (علیه السلام) پرسیدم: «آیا خداوند در مورد چیزی که وجود ندارد اطّلاع دارد که اگر چنین چیزی موجود بود، چگونه می‌بود؟ یا اینکه تنها درباره‌ی موجوداتی که هستند آگاهی دارد»؟ پس حضرت (علیه السلام) فرمودند: «همانا خداوند متعال به اشیاء پیش از اینکه به‌وجود بیایند آگاهی دارد. خدای عزّوجلّ آن زمانی که فرشتگان گفتند: اتَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ به آنان فرمود: إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ پس همیشه علم خداوند بر موجودات، از خلقت آنها، پیشی گرفته است. پروردگار ما بلندمرتبه و بزرگ است که اشیاء را به‌وجود می‌آورد؛ در حالی‌که علم او به آن‌ها بر خلقت آن‌ها آنچنان که می‌خواهد باشند، پیشی گرفته است. دانایی، شنوایی و بینایی پروردگار ما همیشگی است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۰ بحارالأنوار، ج۴، ص۷۸/ التوحید، ص۱۳۶/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۱۱۸

من حقایقی را می‌دانم که شما نمی‌دانید

الصّادق (علیه السلام): عَنِ ابْنِ‌حَازِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) هَلْ یَکُونُ الْیَوْمَ شَیْءٌ لَمْ یَکُنْ فِی عِلْمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؟ قَالَ: لَا! بَلْ کَانَ فِی عِلْمِهِ قَبْلَ أَنْ یُنْشِئَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ.

امام صادق (علیه السلام) ابن‌حازم از امام صادق (علیه السلام) پرسید که «آیا امروز چیزی که قبلاً در علم خداوند نبوده‌باشد، وجود دارد»؟ فرمود: «خیر! بلکه خداوند به همه چیز، قبل از اینکه آسمان‌ها و زمین را بوجود آورد، علم داشته است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۲ بحارالأنوار، ج۴، ص۸۴

من حقایقی را می‌دانم که شما نمی‌دانید

الصّادق (علیه السلام): إِنَ لِلَّهِ عِلْماً خَاصّاً وَ عِلْماً عَامّاً. فَأَمَّا الْعِلْمُ الْخَاصُ: فَالْعِلْمُ الَّذِی لَمْ یُطْلِعْ عَلَیْهِ مَلَائِکَتَهُ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَاءَهُ الْمُرْسَلِین.

امام صادق (علیه السلام) همانا خداوند از یک علم خاص و یک علم عام برخوردار است و امّا علم خاصّ او علمی است که هیچ‌کدام از فرشتگان مقرّب‌الهی وپیامبران مرسل (علیهم السلام) از آن مطّلع نیستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۲ بحارالأنوار، ج۴، ص۸۵

ما جز آنچه به ما تعلیم داده‌ای، نمی‌دانیم

الصّادق (علیه السلام): الحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی ... عَجَزَتِ الْمَلَائِکَةُ عَلَی قُرْبِهِمْ مِنْ کُرْسِیِّ کَرَامَتِهِ وَ طُولِ وَلَهِهِمْ إِلَیْهِ وَ تَعْظِیمِ جَلَالِ عِزِّهِ وَ قُرْبِهِمْ مِنْ غَیْبِ مَلَکُوتِهِ أَنْ یَعْلَمُوا مِنْ أَمْرِهِ إِلَّا مَا أَعْلَمَهُمْ وَ هُمْ مِنْ مَلَکُوتِ الْقُدْسِ بِحَیْثُ هُمْ وَ مِنْ مَعْرِفَتِهِ عَلَی مَا فَطَرَهُمْ عَلَیْهِ أَنْ قَالُوا سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا.

امام صادق (علیه السلام) حمد مخصوص خدائی است که ... همه‌ی فرشتگان با وجود نزدیکی ایشان به کرسیّ کرامت او و مدّت طولانی سرگردانیشان در [عظمت] خدا و نیز بزرگ‌داشتن جلال عزّتش و نزدیک بودنشان به غیب ملکوت، از دانستن چیزی غیر از آنچه خدا به آنان آموخت، عاجز بودند جایگاه آنان در عالم ملکوت قدس الهی، فقط محصور به همان جایگاه است و علم و معرفتشان به اندازه‌ایست که آن‌ها را آفریده؛ لذا آنان در جواب خداوند گفتند: سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلّا ما عَلَّمْتَنا

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۸ بحارالأنوار، ج۴، ص۲۷۴/ التوحید، ص۴۸/ نورالثقلین

ما جز آنچه به ما تعلیم داده‌ای، نمی‌دانیم

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه): خَلَقَ اللَّهُ الْمَلَائِکَةَ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: سَبِّحُوا. فَقَالَتْ: أَیْ رَبَّنَا لَا عِلْمَ لَنَا. فَقَالَ لَنَا: سَبِّحُوا فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِکَةُ بِتَسْبِیحِنَا.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) هنگامی‌که خداوند ملائکه را آفرید به آن‌ها فرمود: «تسبیح من بگویید». گفتند: «ای پروردگار ما! ما هیچ علمی جز آنچه به ما تعلیم دادی، نداریم». پس خداوند به ما (ائمّه (علیهم السلام)) فرمود: «ما را تسبیح کنید»؛ و ما تسبیح کردیم. سپس ملائکه هم به پیروی از تسبیح ما، تسبیح کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۳۸ بحارالأنوار، ج۴، ص۲۷۴

دانا

العسکری (علیه السلام): العَلِیمُ بِکُلِّ شَیْءٍ.

امام عسکری (علیه السلام) به همه‌ی چیزها علم دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷/ الإمام العسکری، ص۲۱۶/ البرهان

حکیم

العسکری (علیه السلام): الحَکِیمُ الْمُصِیبُ فِی کُلِّ فِعْل.

امام عسکری (علیه السلام) الْحَکِیمُ کسی است که در تمام کارها نیکو و صحیح عمل کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴۰ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۱۷/ الإمام العسکری، ص۲۱۶/ البرهان

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه): إِنَّ الَّذِینَ عِنْدَ رَبِّکَ یَعْنِی الْأَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) وَ الرُّسُلَ وَ الْأَئِمَّةَ (علیهم السلام) لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ یُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ یَسْجُدُونَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( إِنَّ الَّذِینَ عِنْدَ رَبِّکَ یعنی انبیاء و رسل و ائمّه (لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ یُسَبِّحُونَهُ وَ لَهُ یَسْجُدُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۵، ص۴۶۴ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۹۱/ القمی، ج۱، ص۲۵۳/ نور الثقلین/ البرهان

: علی‌بن‌ابراهیم ( قَالَتْ قُرَیْشٌ إِنَ الْمَلَائِکَةَ هُمْ بَنَاتُ اللَّه و إِنْ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِناثاً وَ إِنْ یَدْعُونَ إِلَّا شَیْطاناً مَرِیداً قَالَ کانُوا یَعْبُدُونَ الْجِنَّ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( قریش می‌گفتند: «ملائکه دختران خدا هستند و آنچه غیر از خدا می‌خوانند، فقط بت‌هایی است [بی‌روح]، که هیچ اثری ندارد و [یا] شیطان سرکش و ویرانگر است» (نساء/۱۱۷)، جنّ را پرستش می‌نمودند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۳۶۸ القمی، ج۱، ص۱۵۲

: الصّادق ( وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ قَالَ نَزَلَتْ فِی الْأَئِمَّةِ (وَ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (.

امام صادق ( وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ [این آیه] درباره‌ی امامان (و جانشینان از خاندان محمّد (نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۰ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۸۷/ القمی، ج۲، ص۲۲۷، البرهان

: الباقر ( فَنَحْنُ أَوَّلُ خَلْقِ اللَّهِ وَ أَوَّلُ خَلْقٍ عَبَدَ اللَّهَ وَ سَبَّحَهُ وَ نَحْنُ سَبَبُ خَلْقِ الْخَلْقِ وَ سَبَبُ تَسْبِیحِهِمْ وَ عِبَادَتِهِمْ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ الْآدَمِیِّینَ فَبِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَ بِنَا وُحِّدَ اللَّهُ وَ بِنَا عُبِدَ اللَّهُ وَ بِنَا أَکْرَمَ اللَّهُ مَنْ أَکْرَمَ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِهِ وَ بِنَا أَثَابَ مَنْ أَثَابَ وَ بِنَا عَاقَبَ مَنْ عَاقَبَ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَی وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.

امام باقر ( ما اوّلین مخلوق خدا و اوّلین پرستنده‌ی او و تسبیح‌کننده‌ی او بودیم. ما سبب آفرینش و موجب تسبیح و عبادت ملائکه و انسان‌ها بودیم. و به‌سبب ما خدا شناخته شد و به وحدانیّت پرستش گردید و به‌واسطه‌ی ما گرامی شد. هرکس از مخلوقات مقامی یافت، ما سبب پاداش، پاداش‌گیران و کیفر تبهکاران هستیم. وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۰ بحار الأنوار، ج۲۵، ص۲۰

: الصّادق ( إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَانَ وَ لَا شَیْءَ فَخَلَقَ خَمْسَةً مِنْ نُورِ جَلَالِهِ وَ اشْتَقَّ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمُ اسْماً مِنْ أَسْمَائِهِ الْمُنْزَلَةِ فَهُوَ الْحَمِیدُ وَ سَمَّانِی مُحَمَّداً (وَ هُوَ الْأَعْلَی وَ سَمَّی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (عَلِیّاً وَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی فَاشْتَقَّ مِنْهَا حَسَناً وَ حُسَیْناً وَ هُوَ فَاطِرٌ فَاشْتَقَّ لِفَاطِمَةَ (مِنْ أَسْمَائِهِ اسْماً فَلَمَّا خَلَقَهُمْ جَعَلَهُمْ فِی الْمِیثَاقِ عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ وَ خَلَقَ الْمَلَائِکَةَ مِنْ نُورٍ فَلَمَّا أَنْ نَظَرُوا إِلَیْهِمْ عَظَّمُوا أَمْرَهُمْ وَ شَأْنَهُمْ وَ لُقِّنُوا التَّسْبِیحَ فَذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.

امام صادق ( خداوند تبارک‌وتعالی بود و هیچ چیزی با او نبود. پنج نور از نور جلالش آفرید؛ و برای هریک از آن‌ها اسمی از اسماء خودش که نازل شده است را قرار داد. او حمید است و مرا محّمد نامید و او اعلی است و امیرالمؤمنین (را علی نامید. نامهای نیکوتر از آن اوست! که از آن‌ها حسن (و حسین (را مشتق کرد. و او فاطر است و برای فاطمه (از اسماء خودش، نامی را برگزید. و وقتی آن‌ها را خلق کرد، از سمت راست عرش در میثاق قرارشان داد و ملائکه را از یک نور آفرید. هنگامی‌که [ملائکه] به آن‌ها (نور پنج تن) نگاه کردند، امر و شأن آن‌ها را بزرگ دانستند و تسبیح به آن‌ها تلقین داده شد و این همان [معنای] کلام خداوند متعال است: وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۰ بحار الأنوار، ج۳۷، ص۶۲

: الرّسول ( سَأَلَ ابْنُ‌مِهْرَانَ عَبْدَاللَّهِ‌بْنَ‌الْعَبَّاسِ عَنْ تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ فَقَالَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (إِنَّا کُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (فَأَقْبَلَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِیطَالِبٍ (فَلَمَّا رَآهُ النَّبِیُّ (تَبَسَّمَ فِی وَجْهِهِ وَ قَالَ مَرْحَباً بِمَنْ خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ آدَمَ (بِأَرْبَعِینَ أَلْفَ عَامٍ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (أَکَانَ الِابْنُ قَبْلَ الْأَبِ قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی خَلَقَنِی وَ خَلَقَ عَلِیّاً (قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ (بِهَذِهِ الْمُدَّةِ خَلَقَ نُوراً فَقَسَمَهُ نِصْفَیْنِ فَخَلَقَنِی مِنْ نِصْفِهِ وَ خَلَقَ عَلِیّاً (مِنَ النِّصْفِ الْآخَرِ قَبْلَ الْأَشْیَاءِ کُلِّهَا ثُمَّ خَلَقَ الْأَشْیَاءَ فَکَانَتْ مُظْلِمَةً فَنُورُهَا مِنْ نُورِی وَ نُورِ عَلِیٍّ (ثُمَّ جَعَلَنَا عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ ثُمَّ خَلَقَ الْمَلَائِکَةَ فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِکَةُ وَ هَلَّلْنَا فَهَلَّلَتِ الْمَلَائِکَةُ وَ کَبَّرْنَا فَکَبَّرَتِ الْمَلَائِکَةُ فَکَانَ ذَلِکَ مِنْ تَعْلِیمِی وَ تَعْلِیمِ عَلِیٍّ (وَ کَانَ ذَلِکَ فِی عِلْمِ اللَّهِ السَّابِقِ أَنْ لَا یَدْخُلَ النَّارَ مُحِبٌّ لِی وَ لِعَلِیٍّ (وَ لَا یَدْخُلَ الْجَنَّةَ مُبْغِضٌ لِی وَ لِعَلِیٍّ (أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ مَلَائِکَةً بِأَیْدِیهِمْ أَبَارِیقُ اللُّجَیْنِ مَمْلُوَّةً مِنْ مَاءِ الْحَیَاةِ مِنَ الْفِرْدَوْسِ فَمَا أَحَدٌ مِنْ شِیعَةِ عَلِیٍّ (إِلَّا وَ هُوَ طَاهِرُ الْوَالِدَیْنِ تَقِیٌّ نَقِیٌّ مُؤْمِنٌ بِاللَّهِ فَإِذَا أَرَادَ أَحَدُهُمْ أَنْ یُوَاقِعَ أَهْلَهُ جَاءَ مَلَکٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ الَّذِینَ بِأَیْدِیهِمْ أَبَارِیقُ مَاءِ الْجَنَّةِ فَیَطْرَحُ مِنْ ذَلِکَ الْمَاءِ فِی الْآنِیَةِ الَّتِی یَشْرَبُ مِنْهَا فَیَشْرَبُهُ فَبِذَلِکَ الْمَاءِ یَنْبُتُ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ کَمَا یَنْبُتُ الزَّرْعُ فَهُمْ عَلَی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مِنْ نَبِیِّهِمْ وَ مِنْ وَصِیِّهِ عَلِیٍّ (وَ مِنِ ابْنَتِیَ الزَّهْرَاءِ (ثُمَّ الْحَسَنِ ثُمَّ الْحُسَیْنِ ثُمَّ الْأَئِمَّةِ (مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ (فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (وَ مَنْ هُمُ الْأَئِمَّةُ (قَالَ أَحَدَ عَشَرَ مِنِّی وَ أَبُوهُمْ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ (الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مَحَبَّةَ عَلِیٍّ (وَ الْإِیمَانَ بِهِ سَبَبَیْنِ یَعْنِی سَبَباً لِدُخُولِ الْجَنَّةِ وَ سَبَباً لِلنَّجَاةِ مِنَ النَّارِ.

پیامبر ( ابن مهران از عبدالله‌بن‌عباس (در مورد تفسیر این آیه: وَإِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ پرسید. ابن‌عباس (گفت: روزی خدمت رسول خدا (بودیم، علی‌بن‌ابی‌طالب (وارد شد. چون رسول خدا (ایشان را دید، بر چهره اش لبخند زد و فرمود: «خوش آمدی! ای آن‌که خداوند، چهل‌هزار سال پیش از آدم (او را آفرید»! عرض کردم: «ای رسول خدا (! آیا پسر پیش از پدر زاده شد»؟ فرمود: «بله، خداوند متعال چهل‌هزار سال پیش از آنکه آدم (را بیافریند، مرا و علی (را آفرید. او پیش از هر چیز نوری بیافرید و آن را دو نیم کرد و از نیمی مرا آفرید و از نیمی دیگر علی (را؛ سپس چیزهایی آفرید و همه در تاریکی بودند، در آن هنگام از نور من و نور علی (آن‌ها را روشن کرد؛ سپس ما را در جانب راست عرش نهاد و فرشتگان را آفرید، ما سبحان الله گفتیم و آنگاه فرشتگان گفتند: سبحان الله، و ما لا اله الّا الله گفتیم و آنگاه فرشتگان گفتند: لا اله الّا الله، و ما الله اکبر گفتیم و آنگاه فرشتگان گفتند: الله اکبر، و این هر سه را من و علی (به آن‌ها آموختیم و در علم پیشین خداوند رقم خورده بود که دوستداران من و علی (به دوزخ وارد نمی‌شوند و کینه توزان من و علی (به بهشت وارد نمی‌شوند. بدانید که خداوند عزّ‌وجلّ فرشتگانی آفریده که جام های سیمین، لبریز از آب زندگانی بهشت در دست دارند. از آنجا که هیچ‌کس شیعه‌ی علی (نباشد، مگر آنکه پاک‌زاده و پارسا و پاک‌دامن و به خدا مؤمن باشد، وقتی پدر یکی از ایشان بخواهد با مادرش درآمیزد، از میان آن فرشتگان که جام های سیمین آب بهشت در دست دارند، فرشته ای می آید و از آن آب در کاسه‌ی آب خوردن وی می ریزد و او از آن آب می آشامد و این‌گونه ایمان همچون بذری از قلبش سر بر می آورد؛ ایشان از جانب پروردگارشان و پیامبرشان و وصیّ او علی (و دختر من زهرا (و سپس حسن (و سپس حسین (و سپس امامان از نسل حسین (نشانه های آشکاری دارند». عرض کردم: «ای رسول خدا (! آن امامان چه کسانی می باشند»؟ فرمود: «یازده تن از فرزندان من هستند که پدر ایشان علی‌بن‌ابی‌طالب (است». سپس پیامبر اکرم (فرمود: «سپاس و ستایش از برای خداوندی که دوستی علی (و ایمان را دو سبب قرار داد. یعنی سببی برای راه یافتن به بهشت، و سببی برای رهایی از دوزخ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۰ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۸۸/ تأویل الآیات الظاهرة، ص:۴۸۸، البرهان

: الصّادق ( عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ (یَقُولُ یَا شِهَابُ نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَةِ وَ نَحْنُ عَهْدُ اللَّهِ وَ ذِمَّتُهُ وَ نَحْنُ وَدَائِعُ اللَّهِ وَ حُجَّتُهُ کُنَّا أَنْوَاراً صُفُوفاً حَوْلَ الْعَرْشِ نُسَبِّحُ فَیُسَبِّحُ أَهْلُ السَّمَاءِ بِتَسْبِیحِنَا إِلَی أَنْ هَبَطْنَا إِلَی الْأَرْضِ فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحَ أَهْلُ الْأَرْضِ بِتَسْبِیحِنَا وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ فَمَنْ وَفَی بِذِمَّتِنَا فَقَدْ وَفَی بِعَهْدِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ذِمَّتِهِ وَ مَنْ خَفَرَ ذِمَّتَنَا فَقَدْ خَفَرَ ذِمَّةَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ عَهْدَهُ.

امام صادق ( شهاب گوید: از امام صادق (شنیدم که فرمود: «ای شهاب! ما دودمان نبوّت و تبار رسالت و جایگاه آمدوشد فرشتگانیم و ما عهد و پیمان خداییم و ما امانت و حجّت خداییم، ما گرداگرد عرش، نورهایی صف‌زده بودیم و خدا را تسبیح می گفتیم و فرشتگان با ستایش ما، تسبیح او می گفتند، تا آنکه بر زمین فرود آمدیم و آنگاه خدا را تسبیح گفتیم و زمینیان با ستایش ما، تسبیح او گفتند و در حقیقت، ماییم که صف بسته ایم* و ماییم که تسبیح گویانیم. هرکه به عهد ما وفا کند، به عهد و پیمان خداوند عزّوجلّ وفا کرده و هرکه عهد ما را پاس دارد، عهد و پیمان خداوند عزّوجلّ را پاس داشته است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۲ القمی، ج۲، ص۲۲۸/ البرهان

: الرّسول ( عَنِ الْعَلَا بْنِ سَعْد أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (قَالَ یَوْماً لِجُلَسَائِهِ أَطَّتِ السَّمَاءُ وَ حَقٌّ لَهَا أَنْ تَئِطَّ لَیْسَ مِنْهَا مَوْضِعُ قَدَمٍ إِلَّا عَلَیْهِ مَلَکٌ رَاکِعٌ أَوْ سَاجِدٌ ثُمَّ قَرَأَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.

پیامبر ( علابن‌سعد گوید: روزی رسول خدا (به همنشینانش فرمود: «آسمان نالید درحالی‌که شایسته‌ی آن است که بنالد. جای پایی در آن نیست مگر آنکه فرشته‌ای در رکوع یا سجود است. سپس [این آیات] را تلاوت کرد: وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُون».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۲ بحار الأنوار، ج۵۶، ص۲۰۱

: الباقر ( فَقَالَ جَبْرَئیلُ (یَا مُحَمَّدُ (إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.

امام باقر ( پس جبرئیل (به محمّد (گفت: و ما همگی (برای فرمان خداوند) به صفّ ایستاده‌ایم* و ما همه تسبیح‌گوی او هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۲ القمی، ج۲، ص۲۲۷، البرهان، نورالثقلین

: أمیرالمؤمنین ( فِی نَهْجُ البَلَاغَةِ: قال (فِی وَصْفِ الْمَلَائِکَةِ وَ صَافُّونَ لَا یَتَزَایَلُونَ وَ مُسَبِّحُونَ لَا یَسْأَمُونَ.

امام علی ( در نهج البلاغه آمده است که امام علی (در وصف ملائکه فرمود: «گروهی [از فرشتگان] در صف‌هایی ایستاده‌اند که پراکنده نمی‌شوند و گروهی همواره تسبیح می‌گویند، بی‌آنکه خسته شوند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۷۲۴ نورالثقلین

[در آن روز] فرشتگان را می‌بینی که بر گرد عرش خدا حلقه زده‌اند و با ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند

امیرالمؤمنین (علیه السلام): ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ وَ لَهُ الْحَمْدُ افْتَتَحَ الْکِتَابَ بِالْحَمْدِ لِنَفْسِهِ وَ خَتَمَ أَمْرَ الدُّنْیَا وَ مَجِیءَ الْآخِرَةِ بِالْحَمْدِ لِنَفْسِهِ فَقَالَ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ قِیلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ اللَّابِسِ الْکِبْرِیَاءِ بِلَا تَجَسُّدٍ.

خدایی که حمد و سپاس مخصوص اوست، قرآن خود را با حمد و ستایش خود آغاز کرد و سرانجام کار دنیا و آغاز آخرت را نیز با حمد خود آغاز خواهد کرد همان‌طور که فرمود: وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ قیلَ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛ حمد و ستایش مخصوص خدایی است که ردای کبریایی را بر خود پوشانده بدون آنکه جسم و بدنی داشته باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۲ بحارالأنوار، ج۴، ص۲۶۴/ التوحید، ص۳۱/ نورالثقلین؛ «اللا بس الکبریاء بلا تجسد» محذوف

[در آن روز] فرشتگان را می‌بینی که بر گرد عرش خدا حلقه زده‌اند و با ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند

الرّسول (صلی الله علیه و آله): سَأَلَ ابْنُ‌سَلَامٍ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَکَانَ فِیمَا سَأَلَهُ مَا السِّتَّةَ عَشَرَ وَ مَا الثَّمَانِیَةَ عَشَرَ قَالَ سِتَّةَ عَشَرَ صَفّاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْش.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۴ بحارالأنوار، ج۵۵، ص۳۵/ الاختصاص، ص۴۷؛ «فکان فیما سأله» و «و ما الثمانیة» محذوف/ البرهان؛ «ما الستة... ستة» محذوف

[در آن روز] فرشتگان را می‌بینی که بر گرد عرش خدا حلقه زده‌اند و با ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند

امیرالمؤمنین (علیه السلام): إِنَّ أَخَوَیْنِ یَهُودِیَّیْنِ سَأَلَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَنْ وَاحِدٍ لَا ثَانِیَ لَهُ وَ عَنْ ثَانٍ لَا ثَالِثَ لَهُ إِلَی مِائَةٍ مُتَّصِلةً نَجِدُهَا فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ هِیَ فِی الْقُرْآنِ تَتْلُونَهُ فَتَبَسَّمَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَال ... وَ أَمَّا السِّتَّةَ عَشَرَ فَسِتَّةَ عَشَرَ صَفّاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْش.

امام علی (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۴ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۸۶

[در آن روز] فرشتگان را می‌بینی که بر گرد عرش خدا حلقه زده‌اند و با ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند

الرّسول (صلی الله علیه و آله): لَمَّا کَانَتْ لَیْلَةُ الْمِعْرَاجِ نَظَرْتُ تَحْتَ الْعَرْشِ أَمَامِی فَإِذَا أَنَا بِعَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَائِماً أَمَامِی تَحْتَ الْعَرْشِ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یُقَدِّسُهُ قُلْتُ یَا جَبْرَائِیلُ (علیه السلام) سَبَقَنِی عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ لَکِنِّی أُخْبِرُکَ اعْلَمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ یُکْثِرُ مِنَ الثَّنَاءِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَوْقَ عَرْشِهِ فَاشْتَاقَ الْعَرْشُ إِلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَخَلَقَ اللَّهُ تَعَالَی هَذَا الْمَلَکَ عَلَی صُورَةِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) تَحْتَ عَرْشِهِ لِیَنْظُرَ إِلَیْهِ الْعَرْشُ فَیَسْکُنَ شَوْقُهُ وَ جَعَلَ تَسْبِیحَ هَذَا الْمَلَکِ وَ تَقْدِیسَهُ وَ تَمْجِیدَهُ ثَوَاباً لِشِیعَةِ أَهْلِ بَیْتِکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۴ بحارالأنوار، ج۳۹، ص۹۷/ تأویل الآیات الظاهرة، ص۵۱۳ / المناقب، ج۲، ص۲۳۳/ البرهان؛ بتفاوت لفظی

[در آن روز] فرشتگان را می‌بینی که بر گرد عرش خدا حلقه زده‌اند و با ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند

الصّادق (علیه السلام): عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) یَا أَبَامُحَمَّدٍ تَفَرَّقَ النَّاسُ شُعَباً وَ رَجَعْتُمْ أَنْتُمْ إِلَی أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ فَأَرَدْتُمْ مَا أَرَادَ اللَّهُ وَ أَحْبَبْتُمْ مَنْ أَحَبَّ اللَّهُ وَ اخْتَرْتُمْ مَنِ اخْتَارَهُ اللَّهُ فَأَبْشِرُوا وَ اسْتَبْشِرُوا فَأَنْتُمْ وَ اللَّهِ الْمَرْحُومُونَ الْمُتَقَبَّلُ مِنْکُمْ حَسَنَاتُکُمْ الْمُتَجَاوَزُ عَنْ سَیِّئَاتِکُمْ فَهَلْ سَرَرْتُکَ فَقُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ یَا بَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الذُّنُوبَ تَسَاقَطُ عَنْ ظُهُورِ شِیعَتِنَا کَمَا تُسْقِطُ الرِّیحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ تَرَی الْمَلائِکَةَ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا وَ اللَّهِ یَا بَا مُحَمَّدٍ مَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا غَیْرَکُمْ فَهَلْ سَرَرْتُکَ قُلْتُ نَعَم

امام صادق (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۴ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۲۳

[در آن روز] فرشتگان را می‌بینی که بر گرد عرش خدا حلقه زده‌اند و با ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند

الصّادق (علیه السلام): جُعِلْتُ فِدَاکَ یَا أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) وَ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ لَتَعْرِفُنَا قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ کَیْفَ لَا یَعْرِفُونَکُمْ وَ قَدْ وُکِّلُوا بِالدُّعَاءِ لَکُمْ وَ الْمَلَائِکَةُ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا مَا اسْتِغْفَارُهُمْ إِلَّا لَکُمْ دُونَ هَذَا الْعَالَمِ.

امام صادق (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۴ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۱۴۱

و در میان بندگان بحق داوری می‌شود و [سرانجام] گفته خواهد شد: «حمد مخصوص خدا پروردگار جهانیان است»

امیرالمؤمنین (علیه السلام): سُئِلَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَنْ مَشِیَّةِ اللَّهِ وَ إِرَادَتِهِ فَقَالَ (علیه السلام) إِنَ لِلَّهِ مَشِیَّتَیْنِ مَشِیَّةَ حَتْمٍ وَ مَشِیَّةَ عَزْمٍ وَ کَذَلِکَ إِنَّ لِلَّهِ إِرَادَتَیْنِ إِرَادَةَ حَتْمٍ وَ إِرَادَةَ عَزْمٍ إِرَادَةُ حَتْمٍ لَا تُخْطِئُ وَ إِرَادَةُ عَزْمٍ تُخْطِئُ وَ تُصِیبُ وَ لَهُ مَشِیَّتَانِ مَشِیَّةٌ یَشَاءُ وَ مَشِیَّةٌ لَا یَشَاءُ یَنْهَی وَ هُوَ یَشَاءُ وَ یَأْمُرُ وَ هُوَ لَا یَشَاءُ مَعْنَاهُ أَرَادَ مِنَ الْعِبَادِ وَ شَاءَ وَ لَمْ یُرِدِ الْمَعْصِیَةَ وَ شَاءَ وَ کُلُّ شَیْءٍ بِقَضَائِهِ وَ قَدَرِهِ وَ الْأُمُورُ تَجْرِی مَا بَیْنَهُمَا فَإِذَا أَخْطَأَ الْقَضَاءُ لَمْ یُخْطِئِ الْقَدَرُ وَ إِذَا لَمْ یَخُطَّ الْقَدَرُ لَمْ یَخُطَّ الْقَضَاءُ وَ إِنَّمَا الْخَلْقُ مِنَ الْقَضَاءِ إِلَی الْقَدَرِ وَ إِذَا یُخْطِئُ وَ مِنَ الْقَدَرِ إِلَی الْقَضَاءِ وَ الْقَضَاءُ عَلَی أَرْبَعَةِ أَوْجُهٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ النَّاطِقِ عَلَی لِسَانِ سَفِیرِهِ الصَّادِقِ (صلی الله علیه و آله) مِنْهَا قَضَاءُ الْخَلْقِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ وَ الثَّانِی قَضَاءُ الْحُکْمِ وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِ مَعْنَاهُ حُکِم.

امام علی (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۶ بحارالأنوار، ج۵، ص۱۲۴/ فقه الرضا (ص۴۱۰

و در میان بندگان بحق داوری می‌شود و [سرانجام] گفته خواهد شد: «حمد مخصوص خدا پروردگار جهانیان است»

الصّادق (علیه السلام): سَأَلُوهُ (علیاً (علیه السلام)) عَنِ الْمُتَشَابِهِ فِی الْقَضَاءِ فَقَالَ هُوَ عَشَرَةُ أَوْجَهٍ مُخْتَلِفَةُ الْمَعْنَی فَمِنْهُ قَضَاءُ فَرَاغٍ وَ قَضَاءُ عَهْدٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِعْلَامٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ فِعْلٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِیجَابٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ کِتَابٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِتْمَامٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ حُکْمٍ وَ فَصْلٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ خَلْقٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ نُزُولِ الْمَوْت ... أَمَّا قَضَاءُ الْحُکْمِ فَقَوْلُهُ تَعَالَی قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ قِیلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ أَیْ حُکِمَ بَیْنَهُمْ.

امام صادق (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۳۴۶ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۹

نزدیک است آسمان‌ها [به خاطر نسبت‌های ناروای مشرکان] از فرازشان متلاشی شود

الباقر (علیه السلام): فِی قَوْلِهِ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَ أَیْ یَتَصَدَّعْن.

امام باقر (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۲ القمی، ج۲، ص۲۶۸/ نورالثقلین/ البرهان

نزدیک است آسمان‌ها [به خاطر نسبت‌های ناروای مشرکان] از فرازشان متلاشی شود

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه): تَکادُ السَّمَوَاتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ أَیْ تَکَادُ کُلُّ وَاحِدَةٍ مِنَ السَّمَوَاتِ تَنْشَقُّ مِنْ فَوْقِ الَّتِی تَلِیهَا مِنْ قَوْلِ الْمُشْرِکِینَ: اتَّخَذَ اللهُ وَلَداً، اسْتِعْظَاماً لِذَلِکَ.

ابن‌عبّاس ( تَکادُ السَّماواتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ یعنی به خاطر [تهمت بزرگ و سنگینی] سخن مشرکین که [می‌گویند] خداوند فرزندی اختیار کرده است، نزدیک است هریک از آسمان‌ها، از بالای آن [آسمانی] که به آن چسبیده، شکافت بردارد و این به خاطر این است که این حرف بسیار سنگین است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۲ بحرالعرفان، ج۱۴، ص۱۲۴

ولایت

الصّادق (علیه السلام): إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ یُسْقِطُونَ الذُّنُوبَ مِنْ ظُهُورِ شِیعَتِنَا کَمَا تُسْقِطُ الرِّیحُ الْوَرَقَ عَنِ الشَّجَرِ فِی أَوَانِ سُقُوطِهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ فَاسْتِغْفَارُهُمْ وَ اللَّهِ لَکُمْ دُونَ هَذَا الْعَالَمِ.

امام صادق (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۲ بحارالأنوار، ج۴۷، ص۳۹۰/ الاختصاص، ص۱۰۴؛ فیه: «یسقط» بدل «تسقط»/ فضایل الشیعة، ص۲۱؛ فیه: «الخلق» بدل «العالم»

ولایت

الرّسول (صلی الله علیه و آله): عَنْ أَبِی‌أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ قَال سَمِعْتُ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ لَقَدْ صَلَّتِ الْمَلَائِکَةُ عَلَیَّ وَ علی علِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) سَبْعَ سِنِینَ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ لَمْ یُؤْمِنْ بِی ذَکَرٌ قَبْلَهُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۲ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۱۳۴/ بحارالأنوار، ج۶۷، ص۳۴۶

ولایت

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه): فِی قَوْلِهِ تَکادُ السَّماواتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَ الْمَلائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ قَالَ لِلْمُؤْمِنِینَ مِنَ الشِّیعَةِ التَّوَّابِینَ خَاصَّةً وَ لَفْظُ الآیَةِ عَامَّةٌ وَ مَعْنَاهُ خَاصٌّ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( تَکَادُ السَّمَاواتُ یتَفَطَّرْنَ مِن فَوقِهِنَّ و المَلائِکَةُ یسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ و یسْتَغْفِرُونَ لمَن فِی الأَرْضِ. فرشتگان برای شیعیان مؤمن، به‌ویژه توبه‌کنندگان آنان طلب آمرزش می‌کنند، لفظ آیه عامّ و معنای آن خاصّ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۴

ولایت

الصّادق (علیه السلام): وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ.

امام صادق (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۵۶۴