امیرالمؤمنین (علیه السلام): وَ إِذَا قَالَ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ إِلَی آخِرِهَا قَالَ اللَّهُ: هَذَا لِعَبْدِی وَ لِعَبْدِی مَا سَأَلَ قَدِ اسْتَجَبْتُ لِعَبْدِی وَ أَعْطَیْتُهُ مَا أَمَّلَ وَ آمَنْتُهُ مِمَّا مِنْهُ وَجِلَ.

امام علی (علیه السلام) چون گوید: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ ...» خداوند می‌فرماید: «این از بنده‌ی من است و بنده‌ی من هرچه خواهد از آن اوست و برای بنده‌ام اجابت کردم و آنچه آرزو داشت به او دادم و از آنچه ترسید او را آسوده ساختم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۲ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۲۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۲۷/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۹/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۶/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۴/ الإمام العسکری، ص۵۸/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۳۰۰

العسکری (علیه السلام): أَبِی مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ قَالَ یَقُولُ: أَدِمْ لَنَا تَوْفِیقَکَ الَّذِی بِهِ أَطَعْنَاکَ فِی مَاضِی أَیَّامِنَا حَتَّی نُطِیعَکَ کَذَلِکَ فِی مُسْتَقْبَلِ أَعْمَارِنَا وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ هُوَ صِرَاطَانِ صِرَاطٌ فِی الدُّنْیَا وَ صِرَاطٌ فِی الْآخِرَةِ فَأَمَّا الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ فِی الدُّنْیَا فَهُوَ مَا قَصُرَ عَنِ الْغُلُوِّ وَ ارْتَفَعَ عَنِ التَّقْصِیرِ وَ اسْتَقَامَ فَلَمْ یَعْدِلْ إِلَی شَیْءٍ مِنَ الْبَاطِلِ وَ أَمَّا الطَّرِیقُ الْآخَرُ فَهُوَ طَرِیقُ الْمُؤْمِنِینَ إِلَی الْجَنَّةِ الَّذِی هُوَ مُسْتَقِیمٌ لَا یَعْدِلُونَ عَنِ الْجَنَّةِ إِلَی النَّارِ وَ لَا إِلَی غَیْرِ النَّارِ سِوَی الْجَنَّةِ.

امام عسگری (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ؛ یعنی توفیق خود را رهنمای ما گردان تا همان‌گونه که در گذشته به آن تو را فرمان بردیم، در آینده‌ی عمر خود نیز به آن تو را فرمان بریم. و صراط مستقیم دو صراط است: صراطی در دنیا و صراطی در آخرت، و امّا صراط مستقیم در دنیا، آن است که از زیاده‌روی فروتر و از کوتاهی‌کردن فراتر است و استوار و درست باشد و به هیچ باطلی نگراید. و امّا صراط مستقیم در آخرت، راه مؤمنان به‌سوی بهشت است که راهی راست باشد و ایشان در آن نه به‌سوی آتش دوزخ و نه به‌سوی چیز دیگری می‌گرایند و فقط به‌سوی بهشت پیش می‌روند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۲ نورالثقلین/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۹

الصّادق (علیه السلام): عن مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) قَالَ جَعْفَرُبْنُ‌مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ. قَالَ: یَقُولُ أَرْشِدْنَا إِلَی الصِّرَاطِ الْمُسْتَقِیمِ أَرْشِدْنَا لِلُزُومِ الطَّرِیقِ الْمُؤَدِّی إِلَی مَحَبَّتِکَ وَ الْمُبَلِّغِ إِلَی دِینِکَ وَ الْمَانِعِ مِنْ أَنْ نَتَّبِعَ أَهْوَاءَنَا فَنَعْطَبَ أَوْ نَأْخُذَ بِآرَائِنَا فَنَهْلِکَ.

امام صادق (علیه السلام) امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه‌ی اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ فرمود: ما را به راه راست رهنمون باش و ما را به پیمودن راهی هدایت فرما که به محبّت تو می‌انجامد و به دین تو می‌رساند و مانع از آن می‌شود که با پیروی از هواهای نفسانی و آراء شخصی خود به هلاکت در افتیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۲ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۹/ وسایل الشیعه ، ج۲۷، ص۴۹/ بحارالأنوار، ج۴۷، ص۲۳۸/ مجموعه ورام، ج۲، ص۹۶/ الاحتجاج، ج۲، ص۳۶۸/ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۹/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۲

الصّادق (علیه السلام): قَالَ مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ الْحَلَبِیُّ سَمِعْتُهُ مَا لَا أُحْصِی وَ أَنَا أُصَلِّی خَلْفَهُ یَقْرَأُ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ.

امام صادق (علیه السلام) محمّدبن‌علی حلبی می‌گوید: درحالی‌که پشت حضرت امام صادق (علیه السلام) نماز می‌گزاردم می‌شنیدم که ایشان بی‌شمار قرائت می‌فرمود: اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۰

الرضا (علیه السلام): اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ اسْتِرْشَادٌ بِهِ وَ اعْتِصَامٌ بِحَبْلِهِ وَ اسْتِزَادَةٌ فِی الْمَعْرِفَةِ بِرَبِّهِ وَ بِعَظَمَتِهِ وَ بِکِبْرِیَائِه.

امام رضا (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ؛ طلب هدایت‌شدن به‌سوی دین خدا و چنگ‌زدن به ریسمان اوست و طلب افزونی شناخت پروردگار عزّوجلّ و شناخت بزرگی و بزرگواری اوست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۴/ بحارالأنوار، ج۶، ص۶۸/ علل الشرایع، ج۱، ص۲۶۰/ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۱۰۷

الصّادقین (علیه السلام): الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ دِیْنَ اللَّهِ الَّذِی نَزَّلَ جَبْرَئِیلُ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله).

امام باقر و صادق (علیها السلام) الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ همان دین خداست که جبرئیل بر محمّد (نازل نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۲۸/ البرهان/ فرات الکوفی، ص۵۱/ المناقب، ج۳، ص۷۳

امیرالمؤمنین (علیه السلام): فَکَتَبَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) إِلَی قَیْصَر ... وَ أَمَّا قَوْلُهُ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ فَذَلِکَ الطَّرِیقُ الْوَاضِحُ مَنْ عَمِلَ فِی الدُّنْیَا عَمَلًا صَالِحاً فَإِنَّهُ یَسْلُکُ عَلَی الصِّرَاطِ إِلَی الْجَنَّةِ.

امام علی (علیه السلام) امام علی (علیه السلام) به قیصر نوشت: ... و امّا قول خداوند متعال: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ، عبارت است از راه روشن؛ هرکس در دنیا عمل صالح انجام دهد در قیامت از آن راه به بهشت رهسپار می‌گردد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۶۰/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۹/ إرشادالقلوب، ج۲، ص۳۶۵

الصّادق (علیه السلام): عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ صِرَاطَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ هُمُ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِم.

امام صادق (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ، راه پیامبران (علیهم السلام) و آنان که خداوند ایشان را نعمت داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ العیاشی، ج۱، ص۲۲/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۱

الرضا (علیه السلام): وَ رُوِیَ عَن ألرّضا (علیه السلام) َأنَّهُ سُئِلَ أَیْنَ ذُکِرَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فِی أُمِّ الْکِتَابِ فَقَالَ فِی قَوْلِهِ سُبْحَانَهُ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ هُوَ عَلِیٌّ (علیه السلام).

امام رضا (علیه السلام) از امام رضا (علیه السلام) سؤال شد: «در کجای امّ الکتاب علی (علیه السلام) ذکر شده است»؟ فرمود: «در این آیه: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمسْتَقِیمَ، که منظور علی (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۱۱/ تأویل الآیات الظاهره ، ص۵۳۷/ العیاشی، ج۱، ص۲۴/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۰/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۳/ القمی، ج۲، ص۲۸۰/ نورالثقلین/ البرهان

الصّادق (علیه السلام): عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ؛ قَالَ: هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ مَعْرِفَتُهُ وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَّهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَوْلُهُ: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی أُمِّ الْکِتَابِ فِی قَوْلِهِ: الصِّراطَ الْمُسْتَقِیم.

امام صادق (علیه السلام) حمّاد از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: امام (علیه السلام) در مورد قول خدای عزّوجلّ: الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ، فرمود: «آن امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و شناخت اوست و دلیل اینکه آن امیرمؤمنان (علیه السلام) است؛ کلام خداوند متعال می‌باشد: و آن در «أمّ الکتاب» [لوح محفوظ] نزد ما بلندپایه و استوار است! (زخرف/۴) و آن در امّ الکتاب و در کلام خداوند متعال صراط مستقیم، امیرمؤمنان علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۹/ معانی الأخبار، ص۳۲/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۱/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۷۳/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۷۲/ القمی، ج۱، ص۲۸/ نورالثقلین/ البرهان

امیرالمؤمنین (علیه السلام): أَنَا صِرَاطُ اللَّهِ الْمُسْتَقِیم.

امام علی (علیه السلام) همانا من راه و صراط مستقیم خدا هستم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۸، ص۷۰

السّجاد (علیه السلام): نَحْنُ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم.

امام سجّاد (علیه السلام) ما صراط مستقیم هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۲/ البرهان/ نورالثقلین؛ بتفاوت

الصّادق (علیه السلام): عَنِ ابْنِ‌رِئَابٍ قَالَ: قَال لی أبوعَبدِ‌اللّه (علیه السلام): نَحْنُ وَ اللَّهِ السَّبِیلُ الَّذِی أَمَرَکُمُ اللَّهُ بِاتِّبَاعِهِ وَ نَحْنُ وَ اللَّهِ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم.

امام صادق (علیه السلام) به خدا قسم! ما همان راهی هستیم که باید از آن پیروی کنید، سوگند به خدا! ما صراط مستقیم هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۴ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۴

الصّادق (علیه السلام): عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عن أبی‌عبدالله (علیه السلام) فی قوله ... اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ قَالَ: الطَّرِیقَ وَ مَعْرِفَةَ الْإِمَام.

امام صادق (علیه السلام) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ؛ راه، همان امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و شناخت امام است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ القمی، ج۱، ص۲۸/ نورالثقلین

الرّسول (صلی الله علیه و آله): إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ وَ نُصِبَ الصِّرَاطُ عَلَی جَهَنَّمَ لَمْ یَجُزْ عَلَیْهِ إِلَّا مَنْ مَعَهُ جَوَازٌ فِیهِ وَلَایَةُ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ (تَعَالَی): وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ یَعْنِی عَنْ وَلَایَةِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

پیامبر ( چون روز قیامت فرا رسد و صراط بر روی دوزخ قرار گیرد، تنها کسانی از آن می‌گذرند که جوازی دربردارنده‌ی ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) به همراه داشته باشند و این همان کلام خداوند متعال است که فرمود: آن‌ها را نگه دارید که باید بازپرسی شوند!. (صافات/۲۴) یعنی درباره‌ی ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ الإمالی، ص۲۹۰

الرّسول (صلی الله علیه و آله): عَن أبی‌جَعفر (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله): یَا عَلِیُّ (علیه السلام)! إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ أَقْعُدُ أَنَا وَ أَنْتَ وَ جَبْرَئِیلُ عَلَی الصِّرَاطِ فَلَمْ یَجُزْ أَحَدٌ إِلَّا مَنْ کَانَ مَعَهُ کِتَابٌ فِیهِ بَرَاءَةٌ بِوَلَایَتِک.

پیامبر ( امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: رسول اکرم (به علیّ (علیه السلام) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! هرگاه روز قیامت بپا گردد من و تو و جبرئیل بر صراط می‌نشینیم و حقّ عبور از آنجا به هیچ‌کس داده نمی‌شود، مگر اینکه برگه‌ی عبوری داشته باشد که تبرئه و رهایی او به سبب ولایت تو در آن ثبت گردیده باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ نورالثقلین، معانی الأخبار، ص۳۶

الکاظم (علیه السلام): عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْل عَن اَبِی‌الحَسَنِ المَاضِی (علیه السلام) قَالَ: قُلتُ: أَ فَمَنْ یَمْشِی مُکِبًّا عَلی وَجْهِهِ أَهْدی أَمَّنْ یَمْشِی سَوِیًّا عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ؟ قَالَ: إِنَ اللَّهَ ضَرَبَ مَثَلَ مَنْ حَادَ عَنْ وَلَایَةِ عَلِیٍ (علیه السلام) کَمَنْ یَمْشِی عَلَی وَجْهِهِ لَا یَهْتَدِی لِأَمْرِهِ وَ جَعَلَ مَنْ تَبِعَهُ سَوِیّاً عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ؛ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِین (علیه السلام).

امام کاظم (علیه السلام) محمّدبن‌فضیل از امام موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) نقل می‌کند: عرض کردم: «منظور از آیه: آیا کسی که به رو افتاده حرکت می‌کند به هدایت نزدیکتر است یا کسی که راست‌قامت در صراط مستقیم گام برمی‌دارد؟! (ملک/۲۴) چیست»؟ فرمود: «خداوند مثالی آورده است و هرکس را که از ولایت علی (علیه السلام) روی گرداند به کسی که به روی در افتاده و نگونسار می‌رود و به جایی نمی‌رسد، تشبیه کرده است و کسی که از او پیروی کند به کسی تشبیه شده که استوار بر راه راست ره می‌سپارد، و راه راست، امیرمؤمنان (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۳۷

الباقر (علیه السلام): عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: أَوْحَی اللَّهُ إِلَی نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) فَاسْتَمْسِکْ بِالَّذِی أُوحِیَ إِلَیْکَ إِنَّکَ عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ. قَالَ: إِنَّکَ عَلَی وَلَایَةِ عَلِیٍ (علیه السلام) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) هُوَ الصِّرَاطُ المُستَقِیم.

امام باقر (علیه السلام) خدا به پیغمبرش (وحی کرد: آنچه را بر تو وحی‌شده محکم بگیر که تو بر صراط مستقیمی. (زخرف/۴۳) یعنی تو به ولایت علی (علیه السلام) هستی و علی (علیه السلام) همان راه راست است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ نورالثقلین/ بصایر الدّرجات، ج۱، ص۷۱

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه): عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ فِی قَوْلِهِ: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ قَالَ: قُولُوا مَعَاشِرَ الْعِبَادِ أَرْشِدْنَا إِلَی حُبِّ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) عبدالله‌بن‌عبّاس درباره‌ی کلام خداوند متعال: اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ گفت: ای جماعت بندگان خدا! بگویید: ما را به‌سوی محبّت محمّد (و اهل بیت او (علیهم السلام) هدایت فرما

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۶/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۷۵/ الصراط المستقیم، ج۱، ص۲۸۴/ المناقب، ج۳، ص۷۳/ البرهان

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه): عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ: قَوْلُهُ تَعَالَی: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ أَیْ قُولُوا مَعَاشِرَ النَّاسِ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ أَیْ إِلَی وَلَایَةِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِه (علیهم السلام).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ یعنی ای مردمان! بگویید: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ یعنی پروردگارا! ما را به ولایت محمّد (و اهل بیتش (علیهم السلام) هدایت فرما»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ تأویل الآیات الظاهره ، ص۳۰

الصّادق (علیه السلام): صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ یَعْنِی مُحَمَّداً وَ ذُرِّیَّتَه (علیهم السلام).

امام صادق (علیه السلام) صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ یعنی محمّد (و خاندان او (علیهم السلام).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۶ البرهان/ معانی الأخبار، ص۳۶

الصّادق (علیه السلام): عَن أبی‌عَبدالله (علیه السلام): و فِی بَعضِ زِیَارَاتِ مَولَانَا اَمِیرِالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبَأُ الْعَظِیمُ وَ الْخَطْبُ الْجَسِیمُ وَ الذِّکْرُ الْحَکِیمُ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم.

امام صادق (علیه السلام) در برخی از زیارت نامه‌های مولایمان امیرالمؤمنین (علیه السلام) چنین آمده است: السلام علیک ایها النبا العظیم و الخطب الجسیم و الذکر الحکیم و الصراط المستقیم؛ سلام بر تو ای خبر بزرگ و ای بلند مرتبه‌ی نیرومند، و ای کتاب حکمت‌آمیز و ای راه مستقیم!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۸ بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۴۸

الرّسول (صلی الله علیه و آله): عَنْ أَبُوبَرْزَةَ قَالَ: بَیْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) إِذْ قَالَ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ الَی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ أَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیماً. قَالَ: عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّةُ (علیهم السلام) مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ (سلام الله علیها) هُمْ صِراطُ اللَّهِ فَمَنْ أَتَاهُمْ سَلَکَ السُّبُلَ.

پیامبر ( ابوبرزه گوید: در آن میان که نزد رسول خدا بودیم ناگاه درحالی‌که با دست به‌سوی علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) اشاره می‌کرد فرمود: این راه مستقیم من است، از آن پیروی کنید! و از راه‌های پراکنده [و انحرافی] پیروی نکنید. (انعام/۱۵۳) علیّ‌بن‌ابی‌طالب و ائمّه (علیهم السلام) از فرزندان فاطمه زهرا (سلام الله علیها)؛ راه خدا هستند. هرکه از آن‌ها روی برگرداند داخل در سایر راه‌ها شده که در آیه به آن اشاره گردیده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۸ بحرالعرفان، ج۱۱، ص۲۸

الرّسول (صلی الله علیه و آله): قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): أَثْبَتُکُمْ قَدَماً عَلَی الصِّرَاطِ أَشَدُّکُمْ حُبّاً لِأَهْلِ بَیْتِی.

پیامبر ( ثابت‌قدم‌ترین شما در صراط، کسی است که اهل بیت (علیهم السلام) مرا بیشتر دوست می‌دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۸ بحارالأنوار، ج۸، ص۶۹

الرّسول (صلی الله علیه و آله): عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: إِنَّهُ لَیُرَی یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَی جَانِبِ الصِّرَاطِ عَالَمٌ کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ لَا یَعْرِفُ عَدَدَهُمْ إِلَّا اللَّهُ تَعَالَی هُمْ کَانُوا مُحِبِّی حَمْزَةَ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ أَصْحَابُ الذُّنُوبِ وَ الْآثَامِ فَتَحُولُ حِیطَانٌ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ سُلُوکِ الصِّرَاطِ وَ الْعُبُورِ إِلَی الْجَنَّةِ فَیَقُولُونَ: یَا حَمْزَةُ! قَدْ تَرَی مَا نَحْنُ فِیهِ. فَیَقُولُ حَمْزَةُ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ لِعَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَدْ تَرَیَانِ أَوْلِیَائِی یَسْتَغِیثُونَ بِی. فَیَقُولُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِعَلِیٍّ (علیه السلام) وَلِیِّ اللَّهِ: یَا عَلِیُّ (علیه السلام)! أَعِنْ عَمَّکَ عَلَی إِغَاثَةِ أَوْلِیَائِهِ وَ اسْتِنْقَاذِهِمْ مِنَ النَّارِ فَیَأْتِی عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) بِالرُّمْحِ الَّذِی کَانَ یُقَاتِلُ بِهِ حَمْزَةُ أَعْدَاءَ اللَّهِ فِی الدُّنْیَا فَیُنَاوِلُهُ إِیَّاهُ‌وَ یَقُولُ: یَا عَمَّ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَمَّ أَخِی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذُدِ الْجَحِیمَ عَنْ أُولَئِکَ بِرُمْحِکَ هَذَا کَمَا کُنْتَ تَذُودُ بِهِ عَنْ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ فِی الدُّنْیَا أَعْدَاءَ اللَّهِ فَیَتَنَاوَلُ حَمْزَةُ الرُّمْحَ بِیَدِهِ فَیَضَعُ زُجَّهُ فِی حِیطَانِ النَّارِ الْحَائِلَةِ بَیْنَ أَوْلِیَائِهِ وَ بَیْنَ الْعُبُورِ إِلَی الْجَنَّةِ عَلَی الصِّرَاطِ وَ یَدْفَعُهَا دَفْعَةً فَیُنَحِّیهَا مَسِیرَةَ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ ثُمَّ یَقُولُ لِأَوْلِیَائِهِ وَ الْمُحِبِّینَ الَّذِینَ کَانُوا لَهُ فِی الدُّنْیَا اعْبُرُوا فَیَعْبُرُونَ عَلَی الصِّرَاطِ آمِنِینَ سَالِمِینَ قَدِ انْزَاحَتْ عَنْهُمُ النِّیرَانُ وَ بُعِّدَتْ عَنْهُمُ الْأَهْوَالُ وَ یَرِدُونَ الْجَنَّةَ غَانِمِینَ ظَافِرِین.

پیامبر ( رسول خدا (فرمود: روز قیامت در کنار پل صراط، عدّه‌ی زیادی از مردم دیده می‌شوند که تعداد ایشان را جز خداوند نمی‌داند؛ آن‌ها [در دنیا] دوستداران حمزه (رحمة الله علیه) بوده‌اند و تعداد زیادی از آن‌ها اهل گناه و کارهای حرام هستند؛ در آن حال، دیواری میان آن‌ها و راه عبور از صراط و مسیر حرکت به بهشت قرار می‌گیرد؛ گویند: «ای حمزه (رحمة الله علیه)! وضعیّت ما را مشاهده می‌کنی»! حمزه (رحمة الله علیه) خطاب به رسول خدا (و علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) می‌فرماید: «دوستداران مرا می‌بینید که از من یاری می‌خواهند». رسول خدا (خطاب به علی (علیه السلام) می‌فرماید: «ای علی (علیه السلام)! عمویت را در یاریِ دوستدارانش و نجات آن‌ها از آتش یاری نما»! در آن حال علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نیزه‌ای که حمزه (رحمة الله علیه) در دنیا به‌وسیله‌ی آن با دشمنان خدا مبارزه می‌کرد را آورده و به دست حمزه (رحمة الله علیه) می‌دهد و می‌فرماید: «ای عموی رسول خدا (و عموی برادر رسول خدا (! با این نیزه، آتش را از دوستدارانت دور کن چنانکه با آن در دنیا، دشمنان خدا را از دوستان خدا دور می‌ساختی». حمزه (رحمة الله علیه) نیز، نیزه را به دست گرفته و تهِ آن را در دیوار آتشی که میان دوستدارانش و مسیر حرکت روی صراط به‌طرف بهشت قرار گرفته قرار می‌دهد و آن را به یک‌باره کنار زده و به‌اندازه‌ی مسافت پانصدسال آن را دور می‌سازد؛ آنگاه به کسانی که در دنیا از دوستدارانش بودند خطاب می‌کند: «[از پل صراط] عبور کنید». آن‌ها نیز در کمال امنیّت و سلامتی از صراط عبور می‌کنند درحالی‌که آتش و ترس از آن‌ها دور گردیده است و همراه با غنیمت و کامیابی وارد بهشت می‌شوند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۸ بحارالأنوار، ج۸، ص۶۸

الرّسول (صلی الله علیه و آله): عَلِیٌّ (علیه السلام) دَیَّانُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ الشَّاهِدُ عَلَیْهَا وَ الْمُتَوَلِّی لِحِسَابِهَا وَ هُوَ صَاحِبُ السَّنَامِ الْأَعْظَمِ وَ طَرِیقُ الْحَقِّ الْأَبْهَجِ وَ السَّبِیلُ وَ صِرَاطُ اللَّهِ الْمُسْتَقِیمُ بِهِ یُهْتَدَی بَعْدِی مِنَ الضَّلَالَةِ وَ یُبْصَرُ بِهِ مِنَ الْعَمَی.

پیامبر ( امام علی (علیه السلام) حاکم و مدبّر این امّت و شاهد بر آن‌ها و متصدّی حساب آنان است. اوست صاحب مقام اعظم و راه حقّی که طریق آن آباد است، و او صراط مستقیم خداوند است. به‌وسیله‌ی او بعد از من از ضلالت هدایت می‌یابند و از کوردلی‌ها به بینش دست می‌یابند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۹۸ بحارالأنوار، ج۹۵، ص۴۰

الصّادق (علیه السلام): عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الصِّرَاطِ. فَقَالَ: هُوَ الطَّرِیقُ إِلَی مَعْرِفَةِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ هُمَا صِرَاطَانِ صِرَاطٌ فِی الدُّنْیَا وَ صِرَاطٌ فِی الْآخِرَةِ فَأَمَّا الصِّرَاطُ الَّذِی فِی الدُّنْیَا فَهُوَ الْإِمَامُ الْمَفْرُوضُ الطَّاعَةِ مَنْ عَرَفَهُ فِی الدُّنْیَا وَ اقْتَدَی بِهُدَاهُ مَرَّ عَلَی الصِّرَاطِ الَّذِی هُوَ جِسْرُ جَهَنَّمَ فِی الْآخِرَةِ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ فِی الدُّنْیَا زَلَّتْ قَدَمُهُ عَنِ الصِّرَاطِ فِی الْآخِرَةِ فَتَرَدَّی فِی نَارِ جَهَنَّم.

امام صادق (علیه السلام) مفضّل‌بن‌عمر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی صراط پرسیدم، ایشان فرمود: «صراط، راهی است به‌سوی شناخت خداوند عزّوجلّ و دو صراط وجود دارد: صراطی در دنیا و صراطی در آخرت؛ صراط دنیا امامی است که پیروی از او واجب است. هرکس در دنیا او را بشناسد و به هدایت او اقتدا کند، از صراط آخرت که پل جهنّم است عبور می‌کند و هرکس در دنیا او را نشناسد، در آخرت قدمش بر صراط بلغزد و در آتش جهنّم افتاده و هلاک شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۰ البرهان/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۸، ص۶۶

الرّسول (صلی الله علیه و آله): عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِعَلِیٍّ (علیه السلام) مَا ثَبَّتَ اللَّهُ حُبَّکَ فِی قَلْبِ امْرِئٍ مُسْلِمٍ فَزَلَّتْ بِهِ قَدَمٌ عَلَی الصِّرَاطِ إِلَّا ثَبَتَ لَهُ قَدَمٌ حَتَّی أَدْخَلَهُ اللَّهُ بِحُبِّکَ الْجَنَّة.

پیامبر ( امام صادق (علیه السلام) از پدرانش نقل کرده است: پیامبر (به امام علی (علیه السلام) فرمود: [هرگاه] محبّت و دوستی تو در دل مؤمنی قرار گیرد باعث می‌شود اگر یک قدمش بر صراط بلغزد، قدم دیگرش ثابت بماند تا اینکه خداوند او را به سبّب محبّت تو، به بهشت وارد کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۰ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۵۸

الصّادق (علیه السلام): عَنْ سَعْدَانَ‌بْنِ‌مُسْلِم‌عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصِّرَاطِ؟ فَقَالَ: هُوَ أَدَقُّ مِنَ الشَّعْرِ وَ أَحَدُّ مِنَ السَّیْفِ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ عَلَیْهِ مِثْلَ الْبَرْقِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ عَلَیْهِ مِثْلَ عَدْوِ الْفَرَسِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ عَلَیْهِ مَاشِیاً وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ عَلَیْهِ حَبْواً وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ عَلَیْهِ مُتَعَلِّقاً فَتَأْخُذُ النَّارُ مِنْهُ شَیْئاً وَ تَتْرُکُ مِنْهُ شَیْئا.

امام صادق (علیه السلام) سعدان‌بن‌مسلم گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی صراط پرسیدم، ایشان فرمود: «آن از مو نازک‌تر و از شمشیر برّان‌تر است. برخی همانند برق از آن می‌گذرند و برخی همانند تاختن اسب و برخی قدم‌زنان و برخی بر دست و سینه می‌خزند و چنگ زنان از آن می‌گذرند. پس آتش بعضی از اندام‌هایشان را می‌سوزاند و بعضی دیگر را رها می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۰ نورالثقلین/ البرهان/ القمی، ج۱، ص۲۹

الصّادق (علیه السلام): عَنْ جَعْفَرِ{حَفْصِ} بْنِ‌غِیَاثٍ قَال: وَصَفَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) الصِّرَاطَ. فَقَالَ: أَلْفُ سَنَةٍ صُعُودٌ وَ أَلْفُ سَنَةٍ هُبُوطٌ وَ أَلْفُ سَنَةٍ حُدَال.

امام صادق (علیه السلام) ابن‌غیاث گوید: امام صادق (علیه السلام) صراط را وصف کرد و فرمود: «هزار سال بالارفتن و هزار سال پایین‌آمدن و هزار سال همواررفتن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۰ القمی، ج۱، ص۱۰۷/ البرهان

امیرالمؤمنین (علیه السلام): وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَجَازَکُمْ عَلَی الصِّرَاطِ وَ مَزَالِقِ دَحْضِهِ وَ أَهَاوِیلِ زَلَلِهِ وَ تَارَاتِ أَهْوَالِه.

امام علی (علیه السلام) و بدانید که عبور شما از صراط است، آنجا که جایگاه لغزش قدم‌هاست، و محلّ هول و ترس و انواع مخاطرات.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰۰ بحارالأنوار، ج۸، ص۶۷