سبب نزول

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه):کَانَتْ إِذَا نَزَلَتْ فَاتِحَةُ سُورَةٍ بِمَکَّةَ کُتِبَتْ بِمَکَّةَ ثُمَ یَزِیدُ اللَّهُ فِیهَا مَا یَشَاءُ بِالْمَدِینَة.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) در آغاز هر سوره‌ای که در مکّه نازل می‌گشت، نوشته می‌شد: «مکّیّه» سپس خداوند آنچه را که می‌خواست در مدینه بر آن می‌افزود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۲۵۶

معنی سوره

الصّادق (علیه السلام):عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِأَبِی حَنِیفَةَ: مَا سُورَةٌ أَوَّلُهَا تَحْمِیدٌ وَ أَوْسَطُهَا إِخْلَاصٌ وَ آخِرُهَا دُعَاءٌ؟ فَبَقِیَ مُتَحَیِّراً ثُمَّ قَالَ: لَا أَدْرِی. فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): السُّورَةُ الَّتِی أَوَّلُهَا تَحْمِیدٌ وَ أَوْسَطُهَا إِخْلَاصٌ وَ آخِرُهَا دُعَاءٌ سُورَةُ الْحَمْد.

امام صادق (علیه السلام) از امام کاظم (علیه السلام)، از پدرشان (علیه السلام) روایت شده است که حضرت به ابوحنیفه فرمود: «کدام سوره آغازش حمد و میانش اخلاص و پایانش دعاست»؟ ابوحنیفه حیران شد و گفت: «نمی‌دانم». امام (علیه السلام) فرمود: «سوره‌ای که آغازش حمد و میانش اخلاص و پایانش دعاست، سوره‌ی»حمد» می‌باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۵

فضیلت سوره

الرّسول (صلی الله علیه و آله):إِنَّ اللَّهَ مَنَّ عَلَیَّ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ مِنْ کَنْزِ الْجَنَّةِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) خداوند با [نازل‌کردن] سوره‌ی حمد، از گنج بهشت بر من منّت نهاد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۶/ نورالثقلین

فضیلت سوره

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَن جَابِرٍ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) حَدِیثٌ طَوِیلٌ یَقُولُ فِیهِ حَاکِیاً عَنِ اللهِ تَعَالَی وَ أَعْطَیْتُکَ وَ لِأُمَّتِکَ کَنْزاً مِنْ کُنُوزِ عَرْشِی فَاتِحَةَ الْکِتَاب.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) جابر (رحمة الله علیه) در حدیثی طولانی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند که حضرت از قول خداوند متعال فرمود: «به امّتت گنجی از گنج‌های عرشم را عطا کردم که آن فاتحة الکتاب (سوره‌ی مبارکه‌ی حمد) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۹۳

فضیلت سوره

الرّسول (صلی الله علیه و آله):إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ لِی: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ فَأَفْرَدَ الِامْتِنَانَ عَلَیَّ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ جَعَلَهَا بِإِزَاءِ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ إِنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَشْرَفُ مَا فِی کُنُوزِ الْعَرْشِ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَصَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ شَرَّفَهُ بِهَا وَ لَمْ یُشْرِکْ مَعَهُ فِیهَا أَحَداً مِنْ أَنْبِیَائِهِ مَا خَلَا سُلَیْمَانَ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله) همانا خداوند متعال به من فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷). پس با فاتحة الکتاب، جداگانه بر من منّت نهاد و آن را در کنار قرآن بزرگ قرار داد. همانا فاتحة الکتاب، ارزشمندترین چیز در گنجینه‌ی عرش است و خداوند عزّوجلّ آن را به محمّد (صلی الله علیه و آله) اختصاص داد و او را به آن مفتخر ساخت و هیچ‌یک از پیامبران را در این امر با وی شریک نگرداند، مگر حضرت سلیمان (علیه السلام) را».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۵/ الإمام العسکری، ص۲۹/ نورالثقلین/ البرهان

فضیلت سوره

العسکری (علیه السلام):إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ فَضَّلَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ عَلَی جَمِیعِ النَّبِیِّینَ (علیهم السلام) مَا أَعْطَاهَا أَحَدٌ قَبْلَهُ إِلَّا مَا أَعْطَی سُلَیْمَانَ‌بْنَ‌دَاوُدَ (علیه السلام) مِنْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَرَآهَا أَشْرَفَ مِنْ جَمِیعِ مَمَالِکِهِ الَّتِی أَعْطَاهَا. فَقَالَ: یَا رَبِّ مَا أَشْرَفَهَا مِنْ کَلِمَاتٍ إِنَّهَا لَآثَرُ عِنْدِی مِنْ جَمِیعِ مَمَالِکِیَ الَّتِی وَهَبْتَهَا لِی. قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: یَا سُلَیْمَانُ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ کَذَلِکَ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ وَ لَا أَمَةٍ سَمَّانِی بِهَا إِلَّا أَوْجَبْتُ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ أَلْفَ ضِعْفِ مَا أُوْجِبُ لِمَنْ تَصَدَّقَ بِأَلْفِ ضِعْفِ مَمَالِکِکَ یَا سُلَیْمَانُ هَذَا سَبْعٌ مَا أَهَبُهُ إِلَّا لِمُحَمَّدٍ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ تَمَامَ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ.

امام عسکری (علیه السلام) خداوند با عنایت‌کردن سوره‌ی حمد به پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله)؛ فضیلتی به آن جناب بخشید که به هیچ‌یک از پیامبران (علیهم السلام) پیشین نداده، مگر سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام)؛ که فقط بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را از این سوره دارد. [و سلیمان (علیه السلام)] این آیه را از تمام سلطنت و قدرتی که خدا به او عنایت کرده بود برتر می‌شمرد [و] می‌گفت: «خدایا! چه کلمات عالی و باارزشی است، من این کلمات را از تمام مملکتی که [به من] عنایت کرده‌ای باارزشتر می‌دانم». خداوند به او خطاب کرد: ای سلیمان! چگونه با ارزشتر نباشد و حال اینکه هر بنده‌ی من چه زن و چه مرد مرا با این کلمات بخواند ثوابی هزار برابر مملکت تو را صدقه بدهد به او عنایت می‌کنم. این یک‌هفتم از تمام آن سوره‌ایست که به محمّد (صلی الله علیه و آله) سرور انبیاء (علیهم السلام) داده‌ام (سوره‌ی فاتحة الکتاب).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷/ الإمام العسکری، ص۵۸۹؛ فیه: «یا سلیمان هذا سبع ... الی آخر» محذوفٌ

فضیلت سوره

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ‌بْنِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِین (علیه السلام) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: قَسَمْتُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ بَیْنِی وَ بَیْنَ عَبْدِی فَنِصْفُهَا لِی وَ نِصْفُهَا لِعَبْدِی وَ لِعَبْدِی. مَا سَأَلَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: بَدَأَ عَبْدِی بِاسْمِی وَ حَقٌّ عَلَیَّ أَنْ أُتَمِّمَ لَهُ أُمُورَهُ وَ أُبَارِکَ لَهُ فِی أَحْوَالِه ... قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: هَذَا لِعَبْدِی وَ لِعَبْدِی مَا سَأَلَ فَقَدِ اسْتَجَبْتُ لِعَبْدِی وَ أَعْطَیْتُهُ مَا أَمَّلَ وَ آمَنْتُهُ عَمَّا مِنْهُ وَجِلَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) خدای تبارک‌وتعالی فرماید: «فاتحة الکتاب را میان خودم و بندگانم دو نیمه کردم؛ نیمه‌ای از من است و نیمه‌ای از بنده‌ی من؛ و از آن بنده منست آنچه خواهش کند». گاهی که بنده گوید: «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» خدای جلّ جلاله فرماید: «بنده‌ام به نامم آغاز کرد و بر من لازمست امورش را تمام کنم و احوالش را مبارک سازم ...». خدای عزّوجلّ فرماید: «این از بنده‌ی منست و بنده‌ی من هرچه خواهد از آن اوست و برای بنده‌ام اجابت کردم و آنچه آرزو داشت به او دادم و از آنچه ترسید او را آسوده ساختم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۹/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۲۷/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۳۰۰/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۴/ الإمام العسکری، ص۵۸/ نورالثقلین

فضیلت سوره

الرضا (علیه السلام):عَنِ الْفَضْلِ‌بْنِ‌شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: أُمِرَ النَّاسُ بِالْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ لِئَلَّا یَکُونَ الْقُرْآنُ مَهْجُوراً مُضَیَّعاً وَ لْیَکُنْ مَحْفُوظاً مَدْرُوساً فَلَا یَضْمَحِلَّ وَ لَا یُجْهَلَ وَ إِنَّمَا بُدِئَ بِالْحَمْدِ دُونَ سَائِرِ السُّوَرِ لِأَنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ مِنَ الْقُرْآنِ وَ الْکَلَامِ جُمِعَ فِیهِ مِنْ جَوَامِعِ الْخَیْرِ وَ الْحِکْمَةِ مَا جُمِعَ فِی سُورَةِ الْحَمْدِ.

امام رضا (علیه السلام) فضل‌بن‌شاذان از امام رضا (علیه السلام) روایت می‌کند که می‌فرماید: مردمان از آن جهت به قرائت در نماز مأمور شده‌اند که مبادا قرآن متروک و به دست فراموشی سپرده شود و در نتیجه ضایع و نابود گردد، لیکن [چون قرائت قرآن در نمازها واجب شده، قرآن] حفظ گردیده و مورد آموزش و آموختن قرار گرفته پس نابود نگردد و جهل به آن نباشد و بدان جهت نماز با خواندن سوره‌ی حمد آغازگشته نه سوره‌های دیگر قرآن، که در هیچ کلام و هیچ سوره‌ی قرآن به اندازه سوره‌ی حمد، انواع خیر و حکمت یکجا جمع نشده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۱۰/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۳۸/ بحارالأنوار، ج۶، ص۶۸/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۴/ البرهان

فضیلت سوره

الرضا (علیه السلام):قَالَ الفَضْلُ‌بْنُ‌شَاذَانَ: ... قَالَ: فَلِمَ بَدَأَ بِالْحَمْدِ فِی کُلِ قِرَاءَةٍ دُونَ سَائِرِ السُّوَرِ قِیلَ لِأَنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ فِی الْقُرْآنِ وَ الْکَلَامِ جُمِعَ فِیهِ جَوَامِعُ الْخَیْرِ وَ الْحِکْمَةِ مَا جُمِعَ فِی سُورَةِ.

امام رضا (علیه السلام) فضل‌بن‌شاذان گوید: ... «چرا در هر قرائتی فقط به سوره‌ی حمد باید ابتداء نمود نه سوره‌های دیگر»؟ در جواب گفته می‌شود: «برای اینکه هیچ سوره‌ای از سوره‌های قرآن مثل سوره‌ی حمد مشتمل بر جوامع خیر و حکمت نیست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۱۰۷

فضیلت سوره

امیرالمؤمنین (علیه السلام):لَوْ شِئْتُ لَأَوْقَرْتُ سَبْعِینَ بَعِیراً فِی تَفْسِیرِ فَاتِحَةِ الْکِتَاب.

امام علی (علیه السلام) اگر می‌خواستم می‌توانستم چنان فاتحةالکتاب را تفسیر کنم که بار هفتاد شتر شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰ البرهان/ بحارالأنوار، ج۴۰، ص۱۵۷

فضیلت سوره

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه):لَمْ یَرِنَ إِبْلِیسُ مِثْلَ ثَلَاثِ رَنَّاتٍ قَطُّ رَنَّةٍ حِینَ لُعِنَ فَأُخْرِجَ مِنْ مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ رَنَّةٍ حِینَ وُلِدَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ رَنَّةٍ حِینَ أُنْزِلَتِ الْحَمْدُ وَ فِی ابْتِدَائِهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) شیطان هرگز فریادی آن‌طور که در سه مورد برآورده است بر نیاورده است؛ یک؛ آنگاه که از رحمت خدا دور شده و از ملکوت آسمان‌ها رانده شد. و باردیگر؛ آن موقعی است که حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) متولّد شد، و فریاد دیگر؛ آن هنگام که سوره‌ی حمد و در آغاز آن بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نازل شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲ مجموعه ورام، ج۱، ص۳۲

فضیلت سوره

الصّادق (علیه السلام):رَنَّ إِبْلِیسُ أَرْبَعَ رَنَّاتٍ أَوَّلُهُنَّ یَوْمَ لُعِنَ وَ حِینَ أُهْبِطَ إِلَی الْأَرْضِ وَ حِینَ بُعِثَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) عَلَی حِینِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ حِینَ أُنْزِلَتْ أُمُّ الْکِتَاب.

امام صادق (علیه السلام) شیطان چهار بار ناله سرداد؛ نخستین بار روزی که لعنت شد، بار دیگر زمانی که به زمین فرود آمد، دیگر وقتی که حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) پس از مدّتی که پیغمبری نیامده بود، به پیامبری برانگیخته شد و [بار چهارم] آنگاه که سوره‌ی حمد نازل شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۲۰۴

فضیلت سوره

الصّادق (علیه السلام):إِنَ إِبْلِیسَ رَنَ رَنِیناً، لَمَّا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) عَلَی حِینِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ حِینَ أُنْزِلَتْ أُمُّ الْکِتَاب.

امام صادق (علیه السلام) شیطان دو بار ناله سرداد؛ آنگاه که خداوند، محمّد (صلی الله علیه و آله) را پس از مدّتی که پیغمبری نیامده بود به پیامبری برانگیخت و هنگامی که سوره‌ی حمد نازل شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲ البرهان/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۷۹

فضیلت سوره

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ أَشْیَاءَ فَکَانَ فِیمَا سَأَلَهُ أَخْبِرْنَا عَنْ سَبْعِ خِصَالٍ أَعْطَاکَ اللَّهُ مِنْ بَیْنِ النَّبِیِّینَ وَ أَعْطَی أُمَّتَکَ مِنْ بَیْنِ الْأُمَمِ. فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله): أَعْطَانِی اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَاتِحَةَ الْکِتَاب.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) چند نفر یهودی به حضور پیغمبر آمدند و داناترینِ آنان مطالبی از حضرت پرسید و از جمله سؤالات اینکه: ما را از هفت خصلتی که خداوند از میان پیغمبران فقط به تو عطا کرده و از میان امّت‌ها فقط به امّت تو عطا فرموده آگاه فرما؟ پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند به من سوره‌ی حمد را عطا فرموده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲ نورالثقلین/ الخصال، ج ۲، ص۳۵۵

فضیلت سوره

الصّادق (علیه السلام):لَوْ قُرِئَتِ الْحَمْدُ عَلَی مَیِّتٍ سَبْعِینَ مَرَّةً، ثُمَّ رُدَّتْ فِیهِ الرُّوحُ مَا کَانَ ذَلِکَ عَجَبا.

امام صادق (علیه السلام) اگر سوره‌ی حمد هفتادمرتبه بر مرده‌ای خوانده شود و او زنده گردد، جای شگفتی نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲ البرهان/ الکافی، ج ۲، ص۶۲۳

فضیلت سوره

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنْ إِسْمَاعِیلَ‌بْنِ‌أَبَانٍ یَرْفَعُهُ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِجَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ: یَا جَابِرُ! أَ لَا أُعَلِّمُکَ أَفْضَلَ سُورَةٍ أَنْزَلَهَا اللَّهُ فِی کِتَابِهِ؟ قَالَ: فَقَالَ جَابِرٌ: بَلَی، بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِّمْنِیهَا. قَالَ: فَعَلَّمَهُ الْحَمْدُ لِلهِ أُمَّ الْکِتَابِ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ لَهُ: یَا جَابِرُ! أَلَا أُخْبِرُکَ عَنْهَا؟ قَالَ: بَلَی بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَأَخْبِرْنِی. قَالَ: هِیَ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ، إِلَّا السَّامَ یَعْنِی الْمَوْت.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) اسماعیل‌بن‌ابان در حدیثی مرفوع از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جابربن‌عبدالله (رحمة الله علیه) فرمود: «ای جابر! آیا می‌خواهی بهترین سوره‌ای را که خداوند در کتابش نازل فرموده، را به تو بیاموزم»؟ جابر (رحمة الله علیه) عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! بیاموز». راوی می‌گوید: «حضرت، الْحَمْدُ لله یعنی امّ الکتاب را به او آموخت». سپس فرمود: «ای جابر! آیا می‌خواهی تو را از این سوره آگاه سازم»؟ عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! آگاه ساز». حضرت فرمود: «آن شفای هر دردی است به جز مرگ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲ البرهان/ بحارالأنوار، ج ۸۹، ص۲۳۷

ثواب قرائت

الصّادق (علیه السلام):عَن أَبِی‌بَکرِ الحَضرَمِی قَالَ: قَالَ أَبُوعَبْداللَّهِ (علیه السلام): إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَةٌ فَاقْرَأِ الْمَثَانِیَ وَ سُورَةً أُخْرَی وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ ادْعُ اللَّهَ قُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ وَ مَا الْمَثَانِی. قَالَ فَاتِحَةُ الْکِتَابِ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

امام صادق (علیه السلام) ابوبکر حضرمی نقل کرده است امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هرگاه حاجتی داشتی مثانی و سوره‌ای دیگر را بخوان و دو رکعت نماز بگزار و به‌سوی خدا دعا کن». عرض کردم: «خدایت شایسته بدارد، مثانی چیست»؟ فرمود: «فاتحة الکتاب است؛ بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، الْحَمْدُ لله رَبِّ الْعَالَمِینَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۶

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) ... سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُول ... أَلَا فَمَنْ قَرَأَهَا مُعْتَقِداً لِمُوَالَاةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ (علیهم السلام) مُنْقَاداً لِأَمْرِهِمَا مُؤْمِناً بِظَاهِرِهِمَا وَ بَاطِنِهِمَا أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِنْهَا حَسَنَةً کُلُّ وَاحِدَةٍ مِنْهَا أَفْضَلُ لَهُ مِنَ الدُّنْیَا بِمَا فِیهَا مِنْ أَصْنَافِ أَمْوَالِهَا وَ خَیْرَاتِهَا وَ مَنِ اسْتَمَعَ إِلَی قَارِئٍ یَقْرَؤُهَا کَانَ لَهُ قَدْرُ ثُلُثِ مَا لِلْقَارِی فَلْیَسْتَکْثِرْ أَحَدُکُمْ مِنْ هَذَا الْخَیْرِ الْمُعْرِضِ لَکُمْ فَإِنَّهُ غَنِیمَةٌ لَا یَذْهَبَنَّ أَوَانُهُ فَتَبْقَی فِی قُلُوبِکُمُ الْحَسْرَةُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) بدانید که هرکس با اعتقاد به ولایت محمّد (صلی الله علیه و آله) و خاندان پاک او این سوره را بخواند و به فرمان آن گردن نهد و به ظاهر و باطن آن ایمان داشته باشد، خداوند عزّوجلّ به ازای هر حرف از آن پاداشی برتر از دنیا و تمامی اموال و خوبی‌های آن به او عطا فرماید؛ و هرکس به شخصی که این سوره را قرائت می‌کند، گوش بسپارد، به اندازه‌ی یک‌سوّم ثواب قاری را به او دهند. پس تا می‌توانید از این خیر و برکتی که در اختیارتان نهاده شده، بهره گیرید که آن یک غنیمت است؛ مبادا فرصتش بگذرد و حسرتش در دل‌هایتان باقی بماند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۵؛ فیه: «من اصناف اموالها ... الی آخر» محذوفٌ/ الإمام العسکری، ص۲۹؛ فیه: «کل واحده منها أفضل ... الی آخر» محذوفٌ/ نورالثقلین/ البرهان

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ أَشْیَاءَ ... قَالَ الیَهُودِیُّ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! فَمَا جَزَاءُ مَنْ قَرَأَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ قَرَأَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ بِعَدَدِ کُلِّ آیَةٍ نَزَلَتْ مِنَ السَّمَاءِ ثَوَابَ تِلَاوَتِهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) امام حسن (علیه السلام) در حدیثی طولانی نقل کرده است: چند نفر یهودی به حضور پیغمبر آمدند و داناترینِ آنان مطالبی از حضرت پرسید ... [مرد یهودی گفت:] «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! پاداش آنکه سوره‌ی حمد را بخواند چیست»؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرکس که سوره‌ی حمد را بخواند خداوند ثواب خواندن همه‌ی آیاتی را که از آسمان نازل‌شده به او عطا خواهد فرمود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ نورالثقلین/ الخصال، ج ۲، ص۳۵۵

ثواب قرائت

الصّادق (علیه السلام):عَن أبی‌عَبدالله (علیه السلام) قال: مَا قَرَأْتُ الْحَمْدَ عَلَی وَجَعٍ سَبْعِینَ مَرَّةً إِلَّا سَکَن.

امام صادق (علیه السلام) بر هیچ دردی سوره‌ی حمد را هفتاد بار نخواندم مگر اینکه آرام یافت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ نورالثقلین/ الدعوات للراوندی، ص ۱۸۸

ثواب قرائت

الباقر (علیه السلام):مَنْ لَمْ یَبْرَأْهُ الْحَمْدُ لَمْ یَبْرَأْهُ شَیْء.

امام باقر (علیه السلام) کسی که سوره‌ی حمد او را از بیماری نجات ندهد، چیزی او را نجات نخواهد داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۶۱

ثواب قرائت

الباقر (علیه السلام):مَنْ لَمْ یُبْرِئْهُ الْحَمْدُ لَمْ یُبْرِئْهُ شَیْء.

امام باقر (علیه السلام) هرکس را سوره‌ی حمد شفا نبخشد، هیچ چیز شفا ندهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ البرهان/ کافی، ج۲، ص۶۲۶

ثواب قرائت

الصّادق (علیه السلام):لَوْ قَرَأْتَ الْحَمْدَ عَلَی مَیِّتٍ سَبْعِینَ مَرَّةً ثُمَ رُدَّتْ فِیهِ الرُّوحُ مَا کَانَ ذَلِکَ عَجَبا.

امام صادق (علیه السلام) اگر سوره‌ی حمد هفتاد بار بر مرده‌ای خوانده شود و روح به تن او بازگردد، شگفت نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):فِی تَفسِیرِالعَیَاشِی: أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِجَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ الْأَنْصَارِی (رحمة الله علیه) ... فَعَلَّمَهُ الْحَمْدَ أُمَّ الْکِتَابِ ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ (رحمة الله علیه) أَ لَا أُخْبِرُکَ عَنْهَا؟ قَالَ: بَلَی بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَأَخْبَرَهُ. قَالَ: هِیَ شِفَاءٌ مِنْ کُلِ دَاءٍ إِلَّا السَّامَ وَ السَّامُ الْمَوْت.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جابربن‌عبدالله (رحمة الله علیه) الْحَمْدُ لله یعنی امّ الکتاب را آموخت. سپس فرمود: «ای جابر! آیا می‌خواهی تو را از این سوره آگاه سازم»؟ عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! آگاه ساز». حضرت فرمود: «آن شفای هر دردی است به جز مرگ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ البرهان/ جامع الأخبار، ص۴۳

ثواب قرائت

الصّادق (علیه السلام):مَنْ نَالَتْهُ عِلَّةٌ، فَلْیَقْرَأْ فِی جَیْبِهِ الْحَمْدَ سَبْعَ مَرَّاتٍ، فَإِنْ ذَهَبَتِ الْعِلَّةُ وَ إِلَّا فَلْیَقْرَأْهَا سَبْعِینَ مَرَّةً وَ أَنَا الضَّامِنُ لَهُ الْعَافِیَة.

امام صادق (علیه السلام) هرکس به مرضی مبتلا شود، سر در گریبان کند و هفت‌مرتبه سوره‌ی حمد را بخواند، اگر درد برطرف شد که هیچ؛ وگرنه هفتادمرتبه این سوره را بخواند. من ضامن بهبودیافتن او هستم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ البرهان/ وسایل الشیعه، ج۶، ص۲۳۲

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):لَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَنْ یُنْزِلَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ شَهِدَ اللَّهُ وَ قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ إِلَی قَوْلِهِ بِغَیْرِ حِسابٍ تَعَلَّقْنَ بِالْعَرْشِ وَ لَیْسَ بَیْنَهُنَ وَ بَیْنَ اللَّهِ حِجَابٌ فَقُلْنَ: یَا رَبِّ تُهْبِطُنَا إِلَی دَارِالذُّنُوبِ وَ إِلَی مَنْ یَعْصِیکَ وَ نَحْنُ بِالطَّهُورِ وَ الْقُدْسِ مُتَعَلِّقَاتٌ فَقَالَ سُبْحَانَهُ: وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی مَا مِنْ عَبْدٍ قَرَأَکُنَّ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ إِلَّا أَسْکَنْتُهُ حَظِیرَةَ الْقُدْسِ عَلَی مَا کَانَ فِیهِ وَ إِلَّا نَظَرْتُ إِلَیْهِ بِعَیْنِیَ الْمَکْنُونَةِ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ نَظْرَةً وَ إِلَّا قَضَیْتُ لَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ حَاجَةً أَدْنَاهَا الْمَغْفِرَةُ وَ إِلَّا أَعَذْتُهُ مِنْ کُلِّ عَدُوٍّ وَ نَصَرْتُهُ عَلَیْهِ وَ لَا یَمْنَعُهُ دُخُولَ الْجَنَّةِ إِلَّا الْمَوْت.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) چون خداوند عزیز و جلیل خواست فاتحة الکتاب، آیة الکرسی، شَهِدَ اللهُ؛ و قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ* تُولِجُ الَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی الَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ را نازل کند، بر عرش معلّق شدند درحالی‌که بینشان و خدا هیچ حجابی نبود، گفتند: «پروردگارا! ما را به دیار گناهان به‌سوی کسانی که تو را معصیت می‌کنند فرود می‌آوری و حال آنکه ما به طهارت و نزاهت معلّقیم»؟ خداوند سبحان فرمود: «به عزّت و جلالم قسم! که هیچ بنده‌ای بعد از هر نمازش شما را نخواند مگر آنکه او را در بهشت [با هرچه در آن است] سکنی می‌دهم، با نظر مخصوص خود، هر روز هفتادمرتبه به او می‌نگرم، هر روز هفتاد حاجت را برایش روا می‌کنم که کمترینش آمرزش است، از هر دشمنی پناهش داده و بر او یاریش می‌دهم، و جز مرگ، چیزی مانع ورود او به بهشت نمی‌گردد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴ نورالثقلین/ عده الداعی، ص۲۹۶

ثواب قرائت

الصّادق (علیه السلام):إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَةٌ، فَاقْرَأِ الْمَثَانِیَ وَ سُورَةً أُخْرَی، وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ ادْعُ اللَّه.

امام صادق (علیه السلام) هرگاه حاجتی داشتی مثانی و سوره‌ای دیگر را بخوان و دو رکعت نماز بگزار و به‌سوی خدا دعا کن.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۸، ص۳۴۸

سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)

الصّادق (علیه السلام):عَن یُونُسِ‌بنِ‌عَبدِ‌الرَّحمَن عَمَّن رَفَعَهُ قَالَ: سأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ. قَالَ: هِیَ سُورَةُ الْحَمْدِ وَ هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ مِنْهَابِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ إِنَّمَا سُمِّیَتِ الْمَثَانِیَ لِأَنَّهَا تُثَنَّی فِی الرَّکْعَتَیْنِ.

امام صادق (علیه السلام) یونس‌بن‌عبدالرّحمان گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه‌ی ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) پرسیدم، ایشان فرمود: «سبع المثانی سوره‌ی حمد است که هفت آیه دارد و بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یکی از آن‌هاست. این سوره از آن رو المثانی نام گرفته که در دو رکعت تکرار می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۵؛ فیه: «المثانی» محذوفٌ

سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)

الصّادق (علیه السلام):عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌عُمَرَ الْجَلَّابِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ: وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ قَالَ: هِیَ فَاتِحَةُ الْکِتَابِ.

امام صادق (علیه السلام) سعدبن‌عمر الجلاب گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) سؤال کردم؛ امام (علیه السلام) فرمود: «منظور [از السَّبْعُ الْمَثَانِی] سوره‌ی حمد است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۴

سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)

الرّسول (صلی الله علیه و آله):فَاتِحَةُ الْکِتَابِ هِیَ السَّبْعُ الْمَثَانِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) فَاتِحَةُ الْکِتَابِ همان سبع المثانی است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹/ نورالثقلین

سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)

الصّادق (علیه السلام):وَ السَّبْعُ الْمَثَانِی أُمُّ الْکِتَابِ یُثَنَّی بِهَا فِی کُلِّ صَلَاةٍ.

امام صادق (علیه السلام) سبع المثانی سوره‌ی حمد است که در هر نماز دوبار خوانده می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷

سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)

الصّادق (علیه السلام):عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ فَقَالَ: فَاتِحَةُ الْکِتَابِ یُثَنَّی فِیهَا الْقَوْلُ.

امام صادق (علیه السلام) محمّدبن‌مسلم گوید: از امام صادق (علیه السلام) پیرامون [مراد] آیه: ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) سؤال کردم». امام (علیه السلام) فرمود: «منظور، سوره‌ی حمد است که در هر نماز دوبار خوانده می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۶ و نورالثقلین؛ بتفاوتٍ/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۸

سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)

الصّادق (علیه السلام):اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ مُقَطَّعٌ فِی أُمِ الْکِتَاب.

امام صادق (علیه السلام) اسم اعظم خداوند در امّ الکتاب؛ سوره‌ی‌حمد، پراکنده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ البرهان/ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۰۴

سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)

الصّادق (علیه السلام):عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ‌الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ: إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَةٌ، فَاقْرَأِ الْمَثَانِیَ وَ سُورَةً أُخْرَی وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ ادْعُ اللَّهَ. قُلْتُ: أَصْلَحَکَ اللَّهُ وَ مَا الْمَثَانِی؟ فَقَالَ: فَاتِحَةُ الْکِتَابِ.

امام صادق (علیه السلام) ابوبکر خضرمی از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند که امام (علیه السلام) فرمود: «هرگاه حاجتی داشتی مثانی و سوره‌ای دیگر را بخوان و دو رکعت نماز بگزار و به‌سوی خدا دعا کن. عرض کردم: «خدایت تو را شایسته بدارد مثانی چیست»؟ فرمود: «فاتحة الکتاب است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۸، ص۳۴۸

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):مَا نَزَلَ کِتَابٌ مِنَ السَّمَاءِ إِلَّا أَوَّلُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام صادق (علیه السلام) کتابی از آسمان نازل نگردیده مگر اینکه در ابتدای آن، بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۶۰

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ کِتَاباً إِلَّا وَ فَاتِحَتُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ إِنَّمَا کَانَ یُعْرَفُ انْقِضَاءُ السُّورَةِ بِنُزُولِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ابْتِدَاءً لِلْأُخْرَی.

امام صادق (علیه السلام) خداوند هیچ کتابی را از آسمان فرو نفرستاد، مگر آنکه آغازگر آن بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بوده است و پایان هر سوره نیز با نزول بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ آغازین سوره‌ی بعدی مشخص شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۶/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰/ نورالثقلین/ البرهان/ العیاشی، ج۱، ص۱۹

فضیلت

الباقر (علیه السلام):أَوَّلُ کُلِ کِتَابٍ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.

امام باقر (علیه السلام) ابتدای هر کتابی که از آسمان نازل گردیده بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ نورالثقلین/ کافی، ج۳، ص۳۱۳

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):لَا تَدَعْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ إِنْ کَانَ بَعْدَهُ شِعْر.

امام صادق (علیه السلام) بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را وامگذار، گرچه پس از آن شعری باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ نورالثقلین/ کافی، ج۲، ص۶۷۲

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):فِی کَشفِ الغُمَّةِ: قَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ تِیجَانُ الْعَرَبِ.

امام صادق (علیه السلام) بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ تاج‌های عرب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۱۰

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ: بَعدَ اَن حَکَی عَنِ النَّبِیّ (صلی الله علیه و آله) مَا رَاَی اِذ عَرَجَ بِهِ وَ عِلَّة الاَذَانِ وَ الاِفتِتَاحِ: فَلَمَّا فَرَغَ مِنَ التَّکْبِیرِ وَ الِافْتِتَاحِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ الْآنَ: وَصَلْتَ إِلَیَّ فَسَمِّ بِاسْمِی. فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ جُعِلَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی أَوَّلِ السُّوَر.

امام صادق (علیه السلام) در علل الشّرایع در حدیثی طولانی بعد از اینکه امام صادق (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آنچه را در معراج مشاهده فرموده بود و [همچنین] علّت گفتن اذان و تکبیرة الاحرام [در نماز] را نقل فرمود ... گفت: [حضرت رسول (صلی الله علیه و آله)] وقتی از تکبیر و افتتاح فارغ شد خداوند عزّوجلّ فرمود: «الان به من رسیدی پس اسم مرا یاد کن». حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» و به‌همین خاطر در اوّل هر سوره، گفتن بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مشروع گردید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۲۴۱

فضیلت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ: فَلَمَّا فَرَغَ مِنَ التَّکْبِیرِ وَ الِافْتِتَاحِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: الْآنَ وَصَلْتَ إِلَیَّ فَسَمِّ بِاسْمِی. فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ جُعِلَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی أَوَّلِ کُلِّ السُّورَةٍ ... فَقَالَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ: قَطَعْتَ ذِکْرِی فَسَمِ بِاسْمِی فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ جُعِلَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بَعْدَ الْحَمْدِ فِی اسْتِقْبَالِ السُّورَةِ الْأُخْرَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از گفتن الله اکبر و تکبیرة الاحرام فارغ شد خداوند عزّوجلّ فرمود: «اکنون به من رسیدی، پس نام مرا ببر». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ»؛ به‌همین خاطر در ابتدای هر سوره [از قرآن] بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قرار داده شده است. خداوند عزیز و جبّار فرمود: «یاد مرا قطع نمودی، پس نام مرا ببر». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»؛ به‌همین خاطر بعد از قرائت سوره‌ی حمد و در ابتدای سوره‌ی دیگر [که بعد از حمد خوانده می‌شود] بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قرار داده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ علل الشرایع، ج۲، ص۳۱۴

فضیلت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَصَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ شَرَّفَهُ بِهَا وَ لَمْ یُشْرِکْ مَعَهُ فِیهَا أَحَداً مِنْ أَنْبِیَائِهِ (علیهم السلام) مَا خَلَا سُلَیْمَانَ (علیه السلام) فَإِنَّهُ أَعْطَاهُ مِنْهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَ لَا تَرَاهُ یَحْکِی عَنْ بِلْقِیسَ حِینَ قَالَتْ: إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ* إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) امام علی (علیه السلام) فرمود: خداوند عزّوجلّ آن (فاتحه‌الکتاب) را به محمّد (صلی الله علیه و آله) اختصاص داد و او را بدان مفتخر ساخت و هیچ یک از پیامبران (علیهم السلام) را در این امر با وی شریک نگرداند، مگر حضرت سلیمان (علیه السلام) را که از فاتحة الکتاب آیه: بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را به او عطا فرمود و از بلقیس حکایت کرد، آنگاه که او گفت: نامه‌ی پرارزشی به‌سوی من افکنده شده! این نامه از سلیمان است، و چنین می‌باشد: به‌نام خداوند بخشنده‌ی مهربان. (نمل/۳۰۲۹).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۵/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۵/ الإمام العسکری، ص۲۹/ نورالثقلین/ البرهان

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):إِذَا أَمَّ الرَّجُلُ الْقَوْمَ جَاءَ شَیْطَانٌ إِلَی الشَّیْطَانِ الَّذِی هُوَ قَرِینُ الْإِمَامِ فَیَقُولُ: هَلْ ذَکَرَ اللَّهَ؟ یَعْنِی هَلْ قَرَأَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؟ فَإِنْ قَالَ: نَعَمْ؛ هَرَبَ مِنْهُ وَ إِنْ قَالَ: لَا؛ رَکِبَ عُنُقَ الْإِمَامِ وَ دَلَّی رِجْلَیْهِ فِی صَدْرِهِ فَلَمْ یَزَلِ الشَّیْطَانُ إِمَامَ الْقَوْمِ حَتَّی یَفْرُغُوا مِنْ صَلَاتِهِمْ.

امام صادق (علیه السلام) هرگاه کسی به امامت گروهی ایستد، شیطان به نزد شیطانی دیگر که نزدیک امام ایستاده می‌آید و می‌پرسد: «آیا نام خدا را به زبان آورد»؟ یعنی آیا بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را خواند؟ اگر بگوید: آری، او از امام دور می‌شود و اگر بگوید نه، او بر گردن امام سوار می‌شود و پاهایش را بر سینه‌اش می‌آویزد و این‌گونه شیطان پیشاپیش آن گروه به امامت می‌ایستد تا نمازشان را به پایان رسانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۶/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰

فضیلت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ الآیة قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا تَهَجَّدَ بِالْقُرْآنِ تَسَمَّعَ قُرَیْشٌ لِحُسْنِ قِرَاءَتِهِ وَ کَانَ إِذَا قَرَأَبِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَرُّوا عَنْهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) از امام صادق (علیه السلام) روایت است: هنگامی‌که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶) وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تهجّد و شب زنده‌داری‌اش قرآن می‌خواند به خاطر صوت زیبایی که حضرت داشت، قریش به صدای او گوش می‌دادند و هرگاه که بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ می‌خواند آنان می‌گریختند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۲

فضیلت

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَنْ عِیسَی‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّه عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: بَلَغَهُ أَنَّ أُنَاساً یَنْزِعُونَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَقَالَ: هِیَ آیَةٌ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ أَنْسَاهُمْ إِیَّاهَا الشَّیْطَانُ.

امام علی (علیه السلام) از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده است که چون به حضرت گفتند برخی از مردم، بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را جا می‌اندازند، ایشان فرمود: «آن آیه‌ای از کتاب خداست که شیطان آن را از یادشان برده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۱/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۷/ البرهان/ العیاشی، ج۱، ص۲۱

فضیلت

امیرالمؤمنین (علیه السلام):کَشفُ الغُمَّة: وَ قَدْ نَقَلْتُ مِنْ مُسْنَدِ أَحْمَدَ‌بْنِ‌حَنْبَلٍ قَالَ علی (علیه السلام) ... قال (علیه السلام) مَرَّةً لَوْ شِئْتُ لَأَوْقَرْتُ بَعِیراً مِنْ تَفْسِیرِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.

امام علی (علیه السلام) در کشف‌الغمّه آمده است: از مسند احمدبن‌حنبل روایت شده است امام علی (علیه السلام) فرمود: اگر بخواهم می‌توانم بار هفتاد شتر را از [شرح] بسم الله الرحمن الرحیم سنگین کنم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ بحارالأنوار، ج۴۰، ص۱۸۶/ کشف الغمه ، ج۱، ص۱۳۰

فضیلت

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه):إِنِّی لَأَعْرِفُ مَا فِی کِتَابِ أَصْحَابِ الْیَمِینِ وَ کِتَابِ أَصْحَابِ الشِّمَالِ وَ أَمَّا کِتَابُ أَصْحَابِ الْیَمِینِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) من می‌دانم آنچه در کتاب اصحاب یمین و [آنچه در] کتاب اصحاب شمال است؛ امّا کتاب اصحاب یمین [شامل] بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ است (یعنی ابتدای آن بسم الله است چون نوشته‌ی رحمت است).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۱۸/ القمی، ج۲، ص۳۸۵

فضیلت

الکاظم (علیه السلام):عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ فِی الْمَجْلِسِ: فَإِنْ قَرَأَبِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أُوجِرَ بِهِ. فَقَالَ: وَ أَیُّ آیَةٍ أَعْظَمُ فِی کِتَابِ اللَّهِ؟ فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام کاظم (علیه السلام) از سلیمان جعفری روایت است: مردی که در جلسه حضور داشت به امام کاظم (علیه السلام) گفت: «[اینکه فرمودید مرد بعد از آمیزش با همسرش، آیه‌ای از قرآن بخواند] اگر بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را بخواند [کفایت می‌کند و] ثواب خواهد برد»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «چه آیه‌ای در قرآن با عظمت‌تر [از بسم الله] می‌باشد»؟! و [خود نیز] بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ گفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):عَنْ خَالِدِ بْنِ الْمُخْتَارِ قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَرَبْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) یَقُولُ: مَا لَهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ وَ عَمَدُوا إِلَی أَعْظَمِ آیَةٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ فَزَعَمُوا أَنَّهَا بِدْعَةٌ إِذَا أَظْهَرُوهَا وَ هِیَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام صادق (علیه السلام) خالدبن‌مختار گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «خداوند آنان را بکشد! والاترین آیه‌ی‌کتاب خدا را به عمد نمی‌خوانند و گمان کرده‌اند اگر آن را آشکار کنند، بدعت می‌شود. آن آیه: بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۱/ العیاشی، ج۱، ص۲۱/ البرهان

فضیلت

العسکری (علیه السلام):فُضِّلَتْ {بِ}بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ هِیَ الْآیَةُ السَّابِعَةُ مِنْهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تفسیر امام عسکری (علیه السلام) آمده است: رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سوره‌ی حمد به‌واسطه‌ی بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ برتری یافته است و بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ یکی از هفت آیه‌ی آن می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷

فضیلت

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عن الصادق (علیه السلام): لَقَدْ دَخَلَ عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام). فَقَالَ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَدْ أَفَدْتَنِی وَ عَلَّمْتَنِی فَإِنْ أَرَدْتَ أَنْ تُعَرِّفَنِی ذَنْبِیَ الَّذِی امْتُحِنْتُ بِهِ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ حَتَّی لَا أَعُودَ إِلَی مِثْلِهِ. قَالَ: تَرْکُکَ حِینَ جَلَسْتَ أَنْ تَقُولَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَجَعَلَ ذَلِکَ لِسَهْوِکَ عَمَّا نُدِبْتَ إِلَیْهِ تَمْحِیصاً بِمَا أَصَابَکَ. أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَدَّثَنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّوجَلَّ کُلُّ أَمْرٍ ذِی بَالٍ لَمْ یُذْکَرْ فِیهِ بِسْمِ اللهِ فَهُوَ أَبْتَرُ؟ فَقُلْتُ: بَلَی! بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی، لَا أَتْرُکُهَا بَعْدَهَا. قَالَ: إِذاً تَحْظَی بِذَلِکَ وَ تَسْعَدُ ثُمَّ قَالَ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ مَا تَفْسِیرُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؟ قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَقْرَأَ أَوْ یَعْمَلَ عَمَلًا فَیَقُولُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِفَإِنَّهُ تُبَارَکُ لَهُ فِیه.

امام علی (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) روایت است: عبدالله‌بن‌یحیی بر امام علی (علیه السلام) وارد شد و گفت: «ای امیرمؤمنان! اگر می‌خواهی به من فایده رسانی و مرا آموزش دهی؛ به من آن گناهی را که برایش در این مجلس گرفتار بلا شدم بشناسان تا بدان باز نگردم»؟ فرمود: «آن این بود که هنگام نشستن بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نگفتی و خدا از تو این بی‌ادبی و ترک وظیفه را چنین نمود که این مصیبت و گرفتاریت، تو را پاک کرد. آیا ندانستی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جانب خدای عزّوجلّ به من فرمود: «هرکار مهمّی که در آن بسم الله گفته نشود دنباله بریده شود». گفتم: «پدر و مادرم بقربانت! از این پس آن را واننهم». فرمود: «در این صورت به آن بهره‌مند شوی و خوشبخت گردی». عبداللَّه‌بن‌یحیی گفت: «ای امیرمؤمنان! تفسیر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ چیست»؟ فرمود: «بنده هرگاه؛ اراده‌ی خواندن یا به‌جا آوردن عملی داشت، می‌گوید: بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به این معنا که: [به این اسم، این کار را به جا می‌آورم]. پس؛ هر عملی که به جا می‌آورد، در آن با [بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ] آغاز کند. یقینا! برایش در آن، میمنت و مبارکی است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۲

فضیلت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عن ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه): ... دَخَل عَبْدُ‌اللَّهِ‌بْنُ‌سَلَام مِنْ رُؤَسَاءِ بَنِی إِسْرَائِیل عَلی الرَسول فَقال: ... فَأَخْبِرْنِی أَیُ شَیْءٍ مُبْتَدَأُ الْقُرْآنِ وَ أَیُ شَیْءٍ مُؤَخَّرُهُ؟ قَالَ: مُبْتَدَؤُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم ... سَهْمُ اللَّهِ الْمَنْزَلُ فِی کِتَابِهِ الْمُحْکَمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سُنَّةُ اللَّهِ سَبَقَتْ رَحْمَةُ اللَّهِ غَضَبَه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) از ابن‌عباس (رحمة الله علیه) روایت است که عبدالله‌بن‌سلام از رؤسای بنی اسرائیل بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شد و گفت: «مرا خبر بده که ابتدای قرآن و انتهای آن چیست»؟ فرمود: «ابتدای آن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است ... سهم خداست که در کتاب محکم او تعیین شده است. بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سنّت خداست که رحمتش بر غضب او سبقت گرفته است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲ الاختصاص، ص۴۴

فضیلت

الصّادق (علیه السلام):وَ لَرُبَّمَا تُرِکَ فِی افْتِتَاحِ أَمْرِ بَعْضِ شِیعَتِنَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَیَمْتَحِنُهُ اللَّهُ بِمَکْرُوهٍ، لِیُنَبِّهَهُ عَلَی شُکْرِ اللَّهِ تَعَالَی وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ، وَ یَمْحُوَ عَنْهُ وَصْمَةَ تَقْصِیرِهِ عِنْدَ تَرْکِهِ قَوْلَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.

امام صادق (علیه السلام) و چه بسا! برخی از شیعیان ما، در آغاز کار، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را [فراموش کند و] واگذارد! در نتیجه؛ خداوند به گرفتاری و بلا، دچارش کند برای اینکه؛ آگاه و بیدارش سازد! تا شکر و ثنای او را به جای آورد. و در آن گرفتاری و بلا، لکّه‌ی ننگ و تقصیر و کوتاهی او را [به هنگام ترک (بسم الله)] از او، بزداید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲ البرهان/ بحارالأنوار، ج۷۳، ص۳۰۵

فضیلت

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام): لَقَدْ دَخَلَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ یَحْیَی عَلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ بَیْنَ یَدَیْهِ کُرْسِیٌّ فَأَمَرَهُ بِالْجُلُوسِ عَلَیْهِ فَجَلَسَ عَلَیْهِ فَمَالَ بِهِ حَتَّی سَقَطَ عَلَی رَأْسِهِ فَأَوْضَحَ عَنْ عَظْمِ رَأْسِهِ وَ سَالَ الدَّمُ فَأَمَرَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بِمَاءٍ فَغَسَلَ عَنْهُ ذَلِکَ الدَّمَ ثُمَّ قَالَ: ادْنُ مِنِّی فَوَضَعَ یَدَهُ عَلَی مُوضِحَتِهِ وَ قَدْ کَانَ یَجِدُ مِنْ أَلَمِهَا مَا لَا صَبْرَ لَهُ مَعَهُ وَ مَسَحَ یَدَهُ عَلَیْهَا وَ تَفَلَ فِیهَا فَمَا هُوَ إِنْ فَعَلَ ذَلِکَ حَتَّی انْدَمَلَ فَصَارَ کَأَنَّهُ لَمْ یُصِبْهُ شَیْءٌ قَطُّ ثُمَّ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): یَا عَبْدَ اللَّهِ! الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ تَمْحِیصَ ذُنُوبِ شِیعَتِنَا فِی الدُّنْیَا بِمِحَنِهِمْ لِتَسْلَمَ لَهُمْ طَاعَاتُهُمْ وَ یَسْتَحِقُّوا عَلَیْهَا ثَوَابَهَا فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی: یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ إِنَّا لَا نُجَازَی بِذُنُوبِنَا إِلَّا فِی الدُّنْیَا، قَالَ: نَعَمْ! أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): الدُّنْیَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْکَافِرِ؟ إِنَّ اللَّهَ یُطَهِّرُ شِیعَتَنَا مِنْ ذُنُوبِهِمْ فِی الدُّنْیَا بِمَا تُبْلِیهِمْ بِهِ مِنَ الْمِحَنِ وَ بِمَا یَغْفِرُهُ لَهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ: وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثِیرٍ حَتَّی إِذَا أَوْرَدُوا الْقِیَامَةَ، تَوَفَّرَتْ عَلَیْهِمْ طَاعَتُهُمْ وَ عِبَادَاتُهُمْ وَ إِنَّ أَعْدَاءَ آلِ مُحَمَّدٍ یُجَازِیهِمْ عَنْ طَاعَةٍ تَکُونُ مِنْهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ إِنْ کَانَ لَا وَزْنَ لَهَا لِأَنَّهُ لَا إِخْلَاصَ مَعَهَا حَتَّی إِذَا وَافَوُا الْقِیَامَةَ، حُمِلَتْ عَلَیْهِمْ ذُنُوبُهُمْ وَ بُغْضُهُمْ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ خِیَارِ أَصْحَابِهِ، فَقُذِفُوا لِذَلِکَ فِی النَّار. فَقَالَ عَبْدُ‌اللَّهِ: یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام)! قَدْ أَفَدْتَنِی وَ عَلَّمْتَنِی فَإِنْ أَرَدْتَ أَنْ تُعَرِّفَنِی ذَنْبِیَ الَّذِی امْتُحِنْتُ بِهِ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ حَتَّی لَا أَعُودَ إِلَی مِثْلِهِ؟ قَالَ: تَرْکُکَ حِینَ جَلَسْتَ أَنْ تَقُولَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، فَجَعَلَ اللَّهُ ذَلِکَ لِسَهْوِکَ عَمَّا نُدِبْتَ إِلَیْهِ تَمْحِیصاً بِمَا أَصَابَکَ، أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَدَّثَنِی عَنِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ أَنَّهُ قَالَ: کُلُّ أَمْرٍ ذِی بَالٍ لَمْ یُذْکَرْ فِیهِ بِسْمِ اللهِ فَهُوَ أَبْتَرُ. فَقُلْتُ: بَلَی بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی لَا أَتْرُکُهَا بَعْدَهَا. قَالَ: إِذاً تَحْظَی بِذَلِکَ وَ تَسْعَد.

امام علی (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) روایت است: عبداللَّه‌بن‌یحیی بر امیرالمؤمنان (علیه السلام) وارد شد. و در مقابلش صندلی بود، امیرالمؤمنان (علیه السلام) به او دستور نشستن داد و او هم، روی آن نشست. [ناگهان] صندلی کج شد! و با سرش [به زمین] فرود آمد! و [سرش شکست] و استخوان سرش اندکی نمایان شد! و خون، جاری گشت! امیرالمؤمنان (علیه السلام)، دستور آب داد. آوردند و خون را از او شست. آنگاه فرمود: «نزدیک من بیا»! نزدش آمد. دستش را بر آن [زخمی] که استخوانش نمایان بود، گذاشت. از درد آن، بیتاب شد و بر آن، دست مالید و آب دهان انداخت. به مجرّد این کار زخمش خوب شد! آنچنان‌که گویی [اصلا]! جراحتی به او نرسیده است. امیرالمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «ای عبداللَّه! حمد و ستایش برای خداوندی است که پاک‌کردن گناه شیعیان ما را [در دنیا] به رنج و محنتشان قرار داده است! تا فرمانبری و طاعت، آنان را بی‌آلایش و سالم گرداند! و مستحقّ اجر و ثواب آن گرداند». عبداللَّه‌بن‌یحیی گفت: «ای امیرالمؤمنان (علیه السلام)! آیا به‌راستی ما جز در دنیا به گناهانمان مجازات نمی‌شویم»؟! فرمود: «آری! [همین طور است]. آیا نشنیدی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «دنیا، زندان مؤمن است! و بهشت کافر»! خدا شیعیان ما را [به خاطر محنت و رنجی که در این دنیا متحمّل شده‌اند، و به خاطر آمرزشی که؛ نصیب آنان فرموده است] حتما از گناهان، پاک و پاکیزه می‌گرداند! از این جهت است که خدا می‌فرماید: آنچه از گرفتاری و پیشامدی به شما رسد، از آن چیزی است که تاب‌وتوان شما به‌دست آورده، و [تعداد] بی‌شماری [از آن را] می‌بخشد و می‌گذرد. (شوری/۳۰) تا هنگامی‌که؛ به آستان رستاخیز در آمدند، طاعات و عباداتشان بر آن‌ها، سرشار گردد! و دشمنان محمّد (صلی الله علیه و آله) و دشمنان و بدخواهان ما را بنا به فرمانبری و طاعتی که از آنان سر می‌زند در دنیا پاداش و جزا می‌دهد! اگرچه طاعتشان بی‌وزن و بی‌ارزش است! چون خلوصی همراهش نیست. تا هنگامی‌که به آستان رستاخیز درآمدند، گناه و کینه‌ی خود [که از محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) و یاران خوب او، در دل داشتند] بر آنان بازگردد! و به خاطر آن، در آتش افکنده شوند». در این هنگام؛ عبداللَّه‌بن‌یحیی گفت: «یا امیرمؤمنان (علیه السلام)! به‌من بال و پر دادی و مرا تعلیم فرمودی! پس اگر صلاح بدانی، گناهم را که در این مجلس به آن امتحان شدم به من بشناسان، تا همچنان تکرارش نکنم». فرمود: «لحظه‌ای که نشستی بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نگفتی! نتیجه این شد که به خاطر سهو و نسیانت از آنچه به آن دعوت گشتی و خوانده شدی، خدا به این مصیبت و گرفتاریت، تمحیص و پاکی از گناه قرار داد. آیا ندانستی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جانب خدای عزّوجلّ فرمود: «هر اقدام قابل توجّه که در آن، یادی از [بسم اللهِ] نشود، ناقص و بریده است»!؟ گفتم: «آری، پدر و مادرم فدای شما! بعد از این، ترکش نمی‌کنم». فرمود: «در این صورت از آن، بهره‌مند و سعادتمندی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲ البرهان/ بحارالأنوار، ج۷۳، ص۳۰۵/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۱

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):إِذَا مَرَّ الْمُؤْمِنُ عَلَی الصِّرَاطِ فَیَقُولُ بِسْمِ‌اللهِ‌الرَّحْمنِ‌الرَّحِیمِ طُفِیَتْ لَهَبُ النِّیرَانِ وَ تَقُولُ جُزْ یَا مُؤْمِنُ فَإِنَّ نُورَکَ قَدْ أَطْفَأَ لَهَبِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) اگر مؤمن به هنگام عبور از صراط بگوید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ»، شعله‌ی آتش فرو نشیند و گوید: «ای مؤمن! بگذر؛ چراکه نور تو شعله‌ام را خاموش کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۸۸

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):إِذَا قَالَ الْمُعَلِّمُ لِلصَّبِیِّ قُلْ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. فَقَالَ الصَّبِیُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، کَتَبَ اللَّهُ بَرَاءَةً لِلصَّبِیِ وَ بَرَاءَةً لِأَبَوَیْهِ وَ بَرَاءَةً لِلْمُعَلِّم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرگاه معلّم به کودک بگوید: «بگو: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم». و کودک بگوید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ»، خداوند برائت نامه‌ای برای کودک، برائت نامه‌ای برای پدر و مادرش و برائت نامه‌ای برای معلّمش می‌نویسید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):مَنْ حَزَنَهُ أَمْرٌ یَتَعَاطَاهُ فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ هُوَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ وَ یُقْبِلُ بِقَلْبِهِ إِلَیْهِ لَمْ یَنْفَکَّ مِنْ إِحْدَی اثْنَتَیْنِ إِمَّا بُلُوغِ حَاجَتِهِ فِی الدُّنْیَا وَ إِمَّا یُعَدُّ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ یُدَّخَرُ لَهُ لَدَیْهِ وَ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقَی لِلْمُؤْمِنِینَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس را امری که بدان پرداخته غمگین و محزون‌کند، آنگاه بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بگوید درحالی‌که خالص برای خدا باشد و با جان و دل، به او روی آورد در آن، یکی از دو فایده است: یا رسیدن به نیاز دنیایی اوست! و یا چیزی است که به نزد خدا، برایش مهیّاست وَ مَا عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ وَ أَبْقَی؛ و آنچه نزد خداست، برای مؤمنین، بهتر و پاینده‌تر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴ وسایل الشیعه ، ج۷، ص۱۶۹/ الإمام العسکری، ص۲۷/ نورالثقلین؛ بتفاوتٍ/ البرهان/ التوحید، ص۲۳۰

ثواب قرائت

الصّادق (علیه السلام):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ ... قال الصادق (علیه السلام): و لَرُبَّمَا تَرَکَ بَعْضُ شِیعَتِنَا فِی افْتِتَاحِ أَمْرِهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَیَمْتَحِنُهُ اللَّهُ بِمَکْرُوهٍ لِیُنَبَّهَ عَلَی شُکْرِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ یُمْحَقَ وَصْمَةُ تَقْصِیرِهِ عِنْدَ تَرْکِهِ قَوْلَ بِسْمِ اللَّهِ قَالَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِعِبَادِهِ أَیُّهَا الْفُقَرَاءُ إِلَی رَحْمَتِی قَدْ أَلْزَمْتُکُمُ الْحَاجَةَ إِلَیَّ فِی کُلِّ حَالٍ وَ ذِلَّةَ الْعُبُودِیَّةِ فِی کُلِّ وَقْتٍ فَإِلَیَّ فَافْزَعُوا فِی کُلِّ أَمْرٍ تَأْخُذُونَ فِیهِ وَ تَرْجُونَ تَمَامَهُ وَ بُلُوغَ غَایَتِهِ فَقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ کُلِّ أَمْرٍ صَغِیرٍ أَوْ عَظِیمٍ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ بِاللَّهِ.

امام صادق (علیه السلام) و چه بسا! برخی از شیعیان ما در آغاز کار بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را [فراموش‌کند و] واگذارد! در نتیجه؛ خدا به گرفتاری و بلا، دچارش کند برای اینکه آگاه و بیدارش سازد! تا شکر و ثنای او به‌جای آورد. و در آن گرفتاری و بلا، لکّه‌ی ننگ و تقصیر و کوتاهی او را به‌هنگام ترک بِسْمِ اللهِ از او بزداید. خدای تعالی به بندگانش فرمود: ای نیازمندان رحمتم! به‌راستی؛ ذلّت بندگی را [در همه حال] و نیاز را [در همه‌ی اوقات]، گردنگیرتان ساختم! پس در [هر چیز و] هرکاری که شروع می‌کنید و به تمام آن و بلوغ نهاییش امیدوارید، به‌سوی من کرنش کنید و آغاز هر مطلب کوچک و بزرگی، بگویید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ که در واقع چنین گفته‌اید: بر این کار، استعانت و یاری از خدا می‌طلبم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴ وسایل الشیعه ، ج۷، ص۱۶۹/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۰/ البرهان/ نورالثقلین

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):إِذَا قَالَ الْعَبْدُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: بَدَأَ عَبْدِی بِاسْمِی وَ حَقٌّ عَلَیَّ أَنْ أُتَمِّمَ لَهُ أُمُورَهُ وَ أُبَارِکَ لَهُ فِی أَحْوَالِه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرگاه بنده بگوید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» خدای بزرگ و با عظمت فرماید: «بنده‌ام به نامم آغاز کرد و بر من لازم است امورش را تمام کنم و احوالش را مبارک سازم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۶/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۹/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۲۷/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۳۰۰/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۴/ الإمام العسکری، ص۵۸/ نورالثقلین

ثواب قرائت

امیرالمؤمنین (علیه السلام):فَکُلُ أَمْرٍ یَعْمَلُهُ یَبْدَأُ فِیهِ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَإِنَّهُ یُبَارَکُ لَهُ فِیهِ.

امام علی (علیه السلام) [انسان] هر عملی که به جا می‌آورد در آن به بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آغاز کند. یقیناً! برایش در آن، میمنت و مبارکی است!.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶ الإمام العسکری، ص۲۵

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):إِذَا قَالَ الْعَبْدُ عِنْدَ مَنَامِهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، یَقُولُ اللَّهُ مَلَائِکَتِی اکْتُبُوا نَفَسَهُ إِلَی الصَّبَاحِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) اگر کسی هنگام خوابیدن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بگوید خداوند می‌فرماید: «فرشتگان من! نفَس‌هایش را تا صبح، برایش [حسَنه] بنویسید»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۸

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنْ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ أَحَدٌ إِلَّا بِجَوَازِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هَذَا کِتَابٌ مِنَ اللَّهِ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ أَدْخِلُوهُ جَنَّةً عَالِیَةً قُطُوفُها.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) سلمان (رحمة الله علیه) گوید: رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «کسی وارد بهشت نمی‌شود مگر با اجازه‌نامه‌ای از بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ [که در آن نوشته شده] این نوشته‌ای از جانب خداوند برای فلان شخص است، او را در بهشتی عالی، که میوه‌هایش در دسترس است. (حاقه/۲۳۲۲) نمایید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶ أعلام الدین، ص۱۴۸/ بحارالأنوار، ج۷، ص۸۳

ثواب قرائت

الباقر (علیه السلام):عَنْ فُرَاتِ‌بْنِ‌أَحْنَفَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُول وَ إِذَا قَرَأْتَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سَتَرَتْکَ فِیمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ.

امام باقر (علیه السلام) فرات‌بن‌احنف از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند و می‌گوید از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «هنگامی‌که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را تلاوت نمایی، این آیه تو را میان آسمان‌ها و زمین حفظ خواهد کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶ نورالثقلین/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):مَنْ أَرَادَ أَنْ یُنَجِّیَهُ اللَّهُ مِنَ الزَّبَانِیَةِ التِّسْعَةَ عَشَرَ، فَلْیَقْرَأْ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَإِنَّهَا تِسْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً. لِیَجْعَلَ اللَّهُ کُلَّ حَرْفٍ مِنْهَا جُنَّةً مِنْ وَاحِدٍ مِنْهُم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس که می‌خواهد خداوند او را از شعله‌های نوزده‌گانه‌ی جهنّم رهایی بخشد بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را بخواند، زیرا آن نوزده حرف است و خداوند هر حرف را سپر شعله‌ای قرار می‌دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶ البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۸۷

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):مَنْ قَرَأَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِ حَرْفٍ أَرْبَعَةَ آلَافِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَرْبَعَةَ آلَافِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَرْبَعَةَ آلَافِ دَرَجَة.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را بخواند، خداوند متعال برای هر حرف از آن چهارهزار پاداش برایش می‌نویسد و چهارهزار بدی را از او می‌زداید و چهار هزارمقام، برایش بالا ببرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):قَالَ أُمَّتِی یَأْتُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ هُمْ یَقُولُونَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَتَثْقُلُ حَسَنَاتُهُمْ فِی الْمِیزَانِ فَیُقَالُ أَلَا مَا أراجح {أَرْجَحَ} مَوَازِینَ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله). فَتَقُولُ الْأَنْبِیَاءُ (علیهم السلام): إِنَّ ابْتِدَاءَ کَلَامِهِمْ ثَلَاثَةُ أَسْمَاءٍ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ لَوْ وُضِعَتْ فِی کِفَّةِ الْمِیزَانِ وَ وُضِعَتْ سَیِّئَاتُ الْخَلْقِ فِی کِفَّةٍ أُخْرَی لَرَجَحَتْ حَسَنَاتُهُم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) [دعایی که با بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ آغاز شود رد نخواهد شد]. همانا امّت من درحالی‌که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بر لب دارند روز قیامت وارد شوند و نیکی‌های آن‌ها در میزان، سنگینی کند. در این هنگام، دیگر امّت‌ها گویند: «چه چیز کفه‌ی ترازوهای امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) را سنگینی بخشید»؟ پیامبران (علیهم السلام) به آنان پاسخ دهند: «سرآغاز سخن ایشان سه اسم از اسم‌های خداوند بود که اگر در یک کفه‌ی ترازو قرار گیرد و گناهان مخلوقات در کفه‌ی دیگر، نیکی‌های ایشان سنگینی خواهد کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۸ البرهان/ مجموعه ورام، ج۱، ص۳۲

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):جامع الاخبار عن النبی (صلی الله علیه و آله) قال: مَنْ قَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بَنَی اللَّهُ لَهُ فِی الْجَنَّةِ سَبْعِینَ أَلْفَ قَصْرٍ مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ فِی کُلِّ قَصْرٍ سَبْعُونَ أَلْفَ بَیْتٍ مِنْ لُؤْلُؤَةٍ بَیْضَاءَ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ أَلْفَ سَرِیرٍ مِنْ زَبَرْجَدَةٍ خَضْرَاءَ فَوْقَ کُلِّ سَرِیرٍ سَبْعُونَ أَلْفَ فِرَاشٍ مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ وَ عَلَیْهِ زَوْجَةٌ مِنْ حُورِ الْعَیْنِ وَ لَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ ذُؤَابَةٍ مُکَلَّلَةٍ بِالدُّرَرِ وَ الْیَوَاقِیتِ مَکْتُوبٌ عَلَی خَدِّهَا الْأَیْمَنِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَی خَدِّهَا الْأَیْسَرِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّهِ وَ عَلَی جَبِینِهَا الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ عَلَی ذَقَنِهَا الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ عَلَی شَفَتَیْهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِمَنْ هَذِهِ الْکَرَامَةُ؟ قَالَ: لِمَنْ یَقُولُ بِالْحُرْمَةِ وَ التَّعْظِیمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) در جامع الاخبار آمده است: هرکس بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را بخواند خداوند متعال در بهشت هفتادهزار قصر از یاقوت سرخ برایش بنا کند و در هر قصر هفتادهزار اتاق از درّ سفید بسازد و در هر اتاق هفتادهزار تخت از یاقوت سبز گذارد و بر هر تخت، هفتادهزار بستر از ابریشم ظریف و زربافت بگستراند و پری سیه چشمی با هفتادهزار طرّه موی آراسته به تاج مروارید و یاقوت به همسریش درآورد که بر گونه‌ی راستش محمّد رسول الله نوشته شده و بر گونه‌ی چپش علی ولیّ الله و بر پیشانی‌اش حسن (علیه السلام) و بر زنخدانش حسین (علیه السلام) و بر لبش بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ. عرض شد: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! چنین کرامتی برای کیست»؟ فرمود: «هرکه با احترام و بزرگداشت بگوید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۸ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۸۷/ البرهان

ثواب قرائت

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ فِی لَیْلَةِ الْأَسْرَی عُرِضَ عَلَیَّ جَمِیعُ الْجِنَانِ فَرَأَیْتُ فِیهَا أَرْبَعَةَ أَنْهَارٍ نَهَراً مِنْ مَاءٍ وَ نَهَراً مِنْ لَبَنٍ وَ نَهَراً مِنْ خَمْرٍ وَ نَهَراً مِنْ عَسَلٍ قَالَ اللَّهُ: فِیها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَیْرِ آسِنٍ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ . . . فَقُلْتُ: یَا جَبْرَئِیلُ مِنْ أَیْنَ یَجِیءُ هَذِهِ الْأَنْهَارُ وَ إِلَی أَیْنَ تَذْهَبُ؟ قَالَ: تَذْهَبُ الَی الْحَوْضِ الْکَوْثَرِ وَ لَا أَدْرِی مِنْ أَیْنَ تَجِیءُ؟ فَاسْئَلِ اللَّهَ أَنْ یُعَلِّمَکَ أَوْ یُرِیَکَ. فَدَعَوْتُ اللَّهَ فَجَاءَ مَلَکٌ فَسَلَّمَ وَ قَالَ: یَا مُحَمَدُ (صلی الله علیه و آله) أَغْمِضْ عَیْنَیْکَ. فَغَمَّضْتُ ثُمَّ قَالَ: إِفْتَحْ فَفَتَحْتُ فَإِذَا أَنَا عِنْدَ شَجَرَةٍ فَرَأَیْتُ قُبَّةً مِنْ دُرٍّ بَیْضَاءَ وَ لَهَا بَابٌ مِنْ یَاقُوتٍ أَخْضَرَ وَ قُفْلٌ مِنْ ذَهَبٍ أَحْمَرَ لَوْ أَنَّ جَمِیعَ مَا فِی الدُّنْیَا مِنَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ وُضِعُوا عَلَی تِلْکَ الْقُبَّةِ لَکَانُوا مِثْلَ طَایِرٍ جَالِسٍ عَلَی جَبَلٍ . . . وَ رَأَیْتُ هَذِهِ الْأَنْهَارَ الْأَرْبَعَةَ تَجْرِی مِنْ تَحْتِ هَذِهِ الْقُبَّةِ فَلَمَّا أَرَدْتُ أَنْ أَرْجِعَ قَالَ لِی ذَلِکَ الْمَلَکُ: لِمَ لَا تَدْخُلُ فِی الْقُبَّةِ؟ قُلْتُ: کَیْفَ أَدْخُلُ وَ عَلَی بَابِهَا قُفْلٌ؟ فَقَالَ لِی: إِفْتَحِ الْقُفْلَ. قُلْتُ: کَیْفَ أَفْتَحُهُ وَ لَیْسَ فِی یَدَی مِفْتَاحٌ؟ قَالَ لِی: فِی یَدِکَ مِفْتَاحُهُ. قُلْتُ: أَیْنَ؟ قَالَ: مِفْتَاحُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَدَنَوْتُ وَ قُلْتُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَفُتِحَ الْقُفْلُ وَ دَخَلْتُ فِی الْقُبَّةِ فَرَأَیْتُ هَذِهِ الْأَنْهَارَ تَجْرِی مِنْ أَرْبَعَةِ أَرْکَانِ الْقُبَّةِ فَلَمَّا أَرَدْتُ الْخُرُوجَ مِنْ الْقُبَّةِ قَالَ لِی مَلَکٌ: هَلْ نَظَرْتَ وَ رَأَیْتَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: أُنْظُرْ ثَانِیاً فَلَمَّا نَظَرْتُ فَرَأَیْتُ مَکْتُوباً عَلَی أَرْبَعَةِ أَرْکَانِ الْقُبَّةِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ رَأَیْتُ نَهَرَ الْمَاءِ یَخْرُجُ مِنْ مِیمِ بِسْمِ اللهِ وَ نَهَرَ اللَّبَنِ مِنْ هَاءِ اللهِ وَ نَهَرَ الْخَمْرِ مِنْ مِیمِ الرَّحْمَنِ وَ نَهَرَ الْعَسَلِ یَخْرُجُ مِنْ مِیمِ الرَّحِیمِ فَعَلِمْتُ أَصْلَ هَذِهِ الْأَنْهَارِ الْأَرْبَعَةِ مِنَ الْبَسْمَلَةِ، فَقَالَ اللَّهُ: یَا مَحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! مَنْ ذَکَرَنِی بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ مِنْ أُمَّتِکَ بِقَلْبٍ خَالِصٍ مِنْ رِیَاءٍ وَ قَالَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سَقَیْتُهُ مِنْ هَذِهِ الْأَنْهَارِ الْأَرْبَعَةِ. إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یُسْقِی أَهْلَ الْجَنَّةِ یَوْمَ السَّبْتِ مَاءَ الْجَنَّةِ، وَ یَوْمَ الْأَحَدِ مِنْ عَسَلِهَا وَ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ یَشْرَبُونَ مِنْ لَبَنِهَا، وَ یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ یَشْرَبُونَ مِنْ خَمْرِهَا فَإِذَا شَرِبُوا سَکِرُوا وَ إِذَا سَکِرُوا طَارُوا أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یُنْتَهَی الَی جَبَلٍ عَظِیمٍ مِنْ مِسْکٍ أَذْفَرَ فَیَخْرُجُ السَّلْسَبِیلُ مِنْ تَحْتِهِ فَیَشْرَبُونَ مِنْهُ وَ ذلِکَ یَوْمُ الْأَرْبَعََاءِ ثُمَّ یَطِیرُونَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یُنْتَهَی الَی قَصْرٍ عَقِیقٍ وَ فِیهِ سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ وَ أَکْوابٌ مَوْضُوعَةٌ کَمَا فِی الْآیَةِ فَیَجْلِسُ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ عَلَی سَرِیرٍ فَیَنْزِلُ عَلَیْهِمُ شَرَابُ الزَّنْجَبِیلِ فَیَشْرَبُونَ مِنْهُ وَ ذَلِکَ یَوْمُ الْخَمِیسِ ثُمَّ یَمْطُرُ عَلَیْهِمْ غَیْمٌ أَبْیَضُ الَّذِی خُلِقَ مِنَ الزَّعْفَرَانِ أَلْفَیْ عَامٍ أَلْفَ عَامٍ حُلَلٌ وَ أَلْفَ عَامٍ جَوْهَرٌ وَ یَتَعَلَّقُ بِکُلِّ جَوْهَرٍ حُورٌ عِیْنٌ ثُمَّ یَطِیرُونَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یَنْتَهُوا الَی مَقْعَدِ صِدْقٍ وَ ذلِکَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ یَقْعُدُونَ عَلَی مَائِدَةِ الْخُلْدِ وَ یَنْزِلُ عَلَیْهِمُ الرَّحِیقُ الْمَخْتُومُ خِتامُهُ مِسْکٌ فَیَشْرَبُونَهُ وَ قَالَ: وَ هُمْ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ وَ یَجْتَنِبُونَ الْمَعَاصِیَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) در شب معراج، تمامی بهشت‌ها بر من عرضه شد در میان آن‌ها چهار نهر مشاهده کردم نهری از آب، نهری از شیر، نهری از شراب و نهری از عسل؛ خداوند فرموده است: در آن نهرهایی از آب صاف و خالص که بدبو نشده، و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته، و نهرهایی از شراب [طهور] که مایه‌ی لذّت نوشندگان است، و نهرهایی از عسل مصفّاست، و برای آن‌ها در آن از همه‌ی انواع میوه‌ها وجود دارد و [از همه بالاتر] آمرزشی است از سوی پروردگارشان! آیا این‌ها همانند کسانی هستند که همیشه در آتش دوزخند و از آب جوشان نوشانده می‌شوند که اندرونشان را از هم متلاشی می‌کند؟! (محمّد/۱۵). گفتم: «ای جبرئیل! این نهرها از کجا آمده و به کجا می‌روند»؟ گفت: «به حوض کوثر می‌روند ولی نمی‌دانم از کجا می‌آیند، از خداوند بخواه تا تو را آگاه ساخته یا به تو نشان دهد». من نیز از خدا خواستم؛ در این حال فرشته‌ای آمد و سلام کرد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! چشمانت را ببند»! من نیز چشمانم را بستم؛ سپس گفت: «چشمانت را باز کن». من نیز باز کردم و خود را کنار درختی دیدم و قُبّه‌ای از مروارید درخشان مشاهده کردم که دری از یاقوت سبز و قفلی از طلای سرخ داشت؛ اگر تمام انسان‌ها و جنّیانی که در دنیا هستند بر روی آن قبّه قرار گیرند همچون پرنده‌ای خواهند بود که بر کوهی نشسته یا بادامی که در دریایی افتاده باشد؛ و این نهرهای چهارگانه را دیدم که از زیر این قبّه جاری شده‌اند. هنگامی‌که خواستم برگردم همان فرشته به من گفت: «چرا داخل قبّه نمی‌شوی»؟ گفتم: «چگونه داخل شوم با اینکه قفلی بر در آن است»؟ فرشته گفت: «قفل را باز کن»! گفتم: «چگونه بازش کنم با اینکه کلیدی در دست ندارم»؟ گفت: «کلیدش در دستان توست»! گفتم: «کجاست»؟ گفت: «کلیدش بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ است». پس نزدیک شدم و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ گفتم، قفل بازگشت و داخل قبّه شدم و دیدم که این نهرها از چهار رکنِ قبّه جاری هستند. هنگامی‌که خواستم از قبّه خارج شوم فرشته‌ای به من گفت: «آیا نگاه کردی و دیدی»؟ گفتم: «آری»! گفت: «دوباره نگاهی بیانداز». چون نگاه کردم دیدم بر روی چهار رکن قبّه نوشته شده بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ. و دیدم نهر آب از میم بِسْمِ اللهِ و نهر شیر از هاء الله و نهر شراب از میم الرَّحمن و نهر عسل از میم الرَّحیم خارج می‌شود، دانستم که سرچشمه‌ی این چهار نهر از بِسْمِ اللهِ است. [در این حال] خداوند فرمود: «ای محمّد! هرکس از امّتت با نیّتی خالص مرا به این نام‌ها بخواند و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بگوید او را از این نهرهای چهارگانه سیراب خواهم نمود». خداوند روز شنبه، اهل بهشت را از آب بهشت و روز یکشنبه از عسل بهشت سیراب می‌فرماید و روز دوشنبه از شیر بهشت و روز سه شنبه از شراب بهشت می‌نوشند چون [از شراب] بنوشند مست گردند و چون مست گردند هزار سال به پرواز درآیند تا در نهایت به کوهی بلند از مُشک خوشبو رسند که چشمه‌ی «سلسبیل» (نام چشمه‌ای در بهشت) از زیر آن جاری می‌گردد و آن‌ها از آن چشمه می‌نوشند و این در روز چهارشنبه خواهد بود. آنگاه هزارسال دیگر به پرواز درآیند تا به قصری [ساخته‌شده] از سنگ عقیق رسند که در آن تخت‌های زیبای بلند و پیاله‌هایی نهاده شده است، چنانکه در آیه: در آن تخت‌های زیبای بلندی است، و قدح‌هایی [از شراب طهور] نهاده شده. (غاشیه/۱۴۱۳) به آن اشاره گردیده است، پس هرکدام از ایشان بر تختی نشیند و بر آن‌ها شراب زنجبیل فرود آید و از آن بنوشند و این در روز پنج‌شنبه خواهد بود. آنگاه ابری سفید که از زعفران تشکیل شده است دوهزار سال بر ایشان باریدن گیرد، هزارسال زیور و هزار سال گوهر بر آن‌ها ببارد که بر هر گوهر، حورالعینی آویزان است؛ آنگاه هزارسال دیگر به پرواز درآیند تا در نهایت به جایگاه راستین [اشاره به آیه: در جایگاه صدق نزد خداوند حاکم مقتدر. (قمر/۵۵)] رسند و این در روز جمعه خواهد بود و بر سفره‌ی جاودانگی نشینند و شراب زلال دست نخورده و سربسته‌ای که مهری از مُشک بر آن نهاده شده [اشاره به آیات: آن‌ها از شراب طهور دست‌نخورده و مهر شده‌ای سیراب می‌شوند. مُهری که بر آن نهاده شده از مشک است؛ و مشتاقان باید برای این [نعمت‌های بهشتی] بر یکدیگر پیشی‌گیرند. (مطفّفین/۲۶۲۵)] بر ایشان فرود آید و از آن بنوشند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این‌ها کسانی هستند که اعمال صالح انجام می‌دهند و از گناهان پرهیز می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۸ بحرالعرفان، ج ۱، ص ۴۴

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

الصّادق (علیه السلام):عَن مُحَمَّدِبنِ‌مُسلِم قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنِ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ أَهِیَ الْفَاتِحَةُ؟ قَالَ: نَعَمْ. قُلْتُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنَ السَّبْعِ؟ قَالَ: نَعَمْ! هِیَ أَفْضَلُهُنَّ.

امام صادق (علیه السلام) محمّدبن‌مسلم گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی سبع المثانی و قرآن عظیم پرسیدم: «آیا سبع المثانی، سوره‌ی فاتحه است»؟ فرمود: «بله»! عرض کردم: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم در شمار این هفت آیه است»؟ فرمود: «بله! آن بهترین آن‌هاست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۷/ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹/ نورالثقلین/ البرهان

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

الصّادق (علیه السلام):هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ مِنْهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام صادق (علیه السلام) سوره‌ی حمد هفت آیه دارد و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یکی از آن‌هاست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۵/ البرهان/ العیاشی، ج۱، ص۱۹/ نورالثقلین

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

الصّادق (علیه السلام):عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌عُمَرَ‌الْجَلَّابِ قَال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ فَاتِحَةُ الْکِتَابِ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ. قَالَ: هِیَ فَاتِحَةُ الْکِتَاب قُلْتُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنْهَا؟ قَالَ: هِیَ أَفْضَلُهَا لِفَضْلٍ مِنْهَا.

امام صادق (علیه السلام) سعدبن‌عمرالجلّاب گوید: «از امام صادق (علیه السلام) مراد از سبع المثانی در آیه: ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) پرسیدم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «مراد، سوره‌ی حمد است». پرسیدم: «آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ جزء آن است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ به خاطر فضیلتی که دارد برترین آیه‌ی آن است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۸

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قِیلَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَخْبِرْنَا عَنْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَهِیَ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ فَقَالَ: نَعَمْ. کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقْرَؤُهَا وَ یَعُدُّهَا آیَةً مِنْهَا وَ یَقُولُ فَاتِحَةُ الْکِتَابِ هِیَ السَّبْعُ الْمَثَانِی.

امام علی (علیه السلام) امام حسن عسکری (علیه السلام) از پدرانش از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند: به امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفتند: «ای امیرمؤمنان! ما را از بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ که آیا جزء فاتحة الکتاب است، خبر بده». فرمود: «بلی! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن را قرائت می‌فرمود و یک آیه از فاتحة الکتاب می‌شمرد و می‌فرمود که فاتحة الکتاب سبع المثانی است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹/ نورالثقلین

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قِیلَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَخْبِرْنَا عَنْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَهِیَ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ قَالَ فَقَالَ: نَعَمْ. کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقْرَؤُهَا وَ یَعُدُّهَا آیَةً مِنْهَا وَ یَقُولُ: فَاتِحَةُ الْکِتَابِ هِیَ السَّبْعُ الْمَثَانِی.

امام علی (علیه السلام) امام عسکری از پدرانش از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند: از امیر المؤمنین (علیه السلام) سؤال شد: «آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ از فاتحة الکتاب است»؟ حضرت فرمود: «بله! رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) آن را قرائت می‌فرمود و آن را جزء آن سوره به حساب می‌آورد و می‌فرمود: «فاتحة الکتاب، سبع المثانی است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۶

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

امیرالمؤمنین (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آیَةٌ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ تَمَامُهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام علی (علیه السلام) همانا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آیه‌ای از فاتحة الکتاب است. و این سوره شامل هفت آیه است که همه‌ی آن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۴۸/ نورالثقلین

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

الصّادق (علیه السلام):اَلحَمْدُ سَبعُ آیَاتٍ.

امام صادق (علیه السلام) سوره‌ی حمد، هفت آیه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ نورالثقلین

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

الصّادق (علیه السلام):عَنْ مُعَاوِیَةَ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام): إِذَا قُمْتُ لِلصَّلَاةِ أَقْرَأُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی فَاتِحَةِ الْکِتَابِ؟ قَالَ: نَعَمْ. قُلْتُ: فَإِذَا قَرَأْتُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَقْرَأُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مَعَ السُّورَةِ؟ قَالَ: نَعَم.

امام صادق (علیه السلام) معاویه‌بن‌عمّار گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض ‎کردم: «هنگامی‌که می‌خواهم نماز بخوانم آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را در ابتدای سوره‌ی حمد بخوانم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری بخوان»! عرض کردم: «سوره‌ی حمد را که خواندم با سوره‌ی بعدی نیز بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را بخوانم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری بخوان»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ نورالثقلین/ الإستبصار، ج۱، ص۳۱۱

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است

الباقر (علیه السلام):عَنْ یَحْیَی‌بْنِ‌أَبِی‌عِمْرَانَ الْهَمْدَانِیِّ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ ابْتَدَأَ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی صَلَاتِهِ وَحْدَهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ فَلَمَّا صَارَ إِلَی غَیْرِ أُمِّ الْکِتَابِ مِنَ السُّورَةِ تَرَکَهَا؟ فَقَالَ الْعَبَّاسِیُّ: لَیْسَ بِذَلِکَ بَأْسٌ! فَکَتَبَ بِخَطِّهِ: یُعِیدُهَا مَرَّتَیْنِ عَلَی رَغْمِ أَنْفِهِ یَعْنِی الْعَبَّاسِی.

امام جواد (علیه السلام) یحیی‌بن‌أبی‌عمران الهمدانی گوید: در نامه‌ای به امام جواد (علیه السلام) نوشتم: «فدایتان شوم! نظر شما در مورد کسی که در نمازش فقط در ابتدای سوره‌ی حمد بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را گفته و هنگام خواندن سوره بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را نگفته چیست؟ و عبّاسی (هشام‎بن‌إبراهیم العبّاسی) گفته این کار اشکالی ندارد»؟! امام (علیه السلام) با دست خط مبارک خود مرقوم فرمود: «بر خلاف میل عبّاسی، بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را [در هر رکعت] دوبار تکرار کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ نورالثقلین/کافی، ج۳، ص۳۱۳

آداب قرائت

الباقر (علیه السلام):عَن فُرَاتِ‌بنِ‌أَحنَف عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) إِذَا قَرَأْتَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَلَا تُبَالِی أَنْ لَا تَسْتَعِیذَ.

امام باقر (علیه السلام) فرات‌بن‌أحنف از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است: هنگامی‌که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را گفتی اشکالی ندارد که استعاذه (أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم) را نگویی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۴ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۶

آداب کتابت

الصّادق (علیه السلام):عَنْ سَیْفِ‌بْنِ‌هَارُونَ مَوْلَی آلِ جَعْدَةَ قَالَ: قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) اکْتُبْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنْ أَجْوَدِ کِتَابِکَ وَ لَا تَمُدَّ الْبَاءَ حَتَّی تَرْفَعَ السِّین.

امام صادق (علیه السلام) سیف‌بن‌هارون گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را با بهترین خط خود بنویس [و در هنگام نوشتن آن] باء را نکش تا سین را بلند کنی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۴ کافی، ج۲، ص۶۷۲/ نورالثقلین

آداب کتابت

الصّادق (علیه السلام):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌السَّرِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) لَا تَکْتُبْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ لِفُلَانٍ وَ لَا بَأْسَ أَنْ تَکْتُبَ عَلَی ظَهْرِ الْکِتَابِ لِفُلَان.

امام صادق (علیه السلام) حسن‌بن‌سریّ از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: ننویس بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ برای فلانی! و اشکالی ندارد که پشت نامه بنویسی برای فلانی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۴ کافی، ج۲، ص۶۷۳/ نورالثقلین

جهر خواندن

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عن ابی‌جعفر (علیه السلام) کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَجْهَرُ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ بِهَا فَإِذَا سَمِعَهَا الْمُشْرِکُونَ وَلَّوْا مُدْبِرِینَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ؛ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً.

امام باقر (علیه السلام) رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را آشکارا و با صدای بلند می‌خواند و قریش با شنیدن آن، روی می‌گرداندند و دور می‌شدند. پس خداوند این آیه را نازل فرمود: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۴ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۶/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۷/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۲

جهر خواندن

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عن ابی‌عبدالله (علیه السلام) کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا صَلَّی بِالنَّاسِ جَهَرَ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَتَخَلَّفَ مَنْ خَلْفَهُ مِنَ الْمُنَافِقِینَ عَنِ الصُّفُوفِ فَإِذَا جَازَهَا فِی السُّورَةِ عَادُوا إِلَی مَوَاضِعِهِمْ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ: إِنَّهُ لَیُرَدِّدُ اسْمَ رَبِّهِ تَرْدَاداً إِنَّهُ لَیُحِبُّ رَبَّهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ؛ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ ... .

امام صادق (علیه السلام) پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی همراه مردم نماز می‌خواند آیه‌ی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را با صدای بلند قرائت می‌کرد و منافقان که پشت سر حضرت ایستاده بودند از صف‌های نماز کنار می‌رفتند و وقتی قرائت آیه تمام می‌شد به‌جای خود باز می‌گشتند و به همدیگر می‌گفتند: «محمّد (صلی الله علیه و آله) نام پروردگارش را بسیار ذکر می‌کند حتماً بسیار او را دوست دارد، و خدا این آیه را نازل کرد: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۴ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۴/ العیاشی، ج۲، ص۲۹۵

جهر خواندن

الباقر (علیه السلام):عَنْ زَیْدِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَذُکِرَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَقَالَ: تَدْرِی مَا نَزَلَ فِی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؟ فَقُلْتُ: لَا! فَقَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ وَ کَانَ یُصَلِّی بِفِنَاءِ الْکَعْبَةِ یَرْفَعُ صَوْتَهُ وَ کَانَ عُتْبَةُ وَ شَیْبَةُ ابْنَا رَبِیعَةَ وَ أَبُوجَهْلٍ وَ جَمَاعَةٌ مِنْهُمْ یَسْتَمِعُونَ قِرَاءَتَهُ قَالَ وَ کَانَ یُکْثِرُ تَرْدَادَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَیَرْفَعُ بِهَا صَوْتَهُ فَیَقُولُونَ إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) لَیُرَدِّدُ اسْمَ رَبِّهِ تَرْدَاداً فَیَأْمُرُونَ مَنْ یَقُومُ فَیَسْتَمِعُ عَلَیْهِ وَ یَقُولُونَ إِذَا جَازَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَأَعْلِمْنَا حَتَّی نَقُومَ فَنَسْتَمِعَ قِرَاءَتَهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً.

امام باقر (علیه السلام) زیدبن‌علی گوید: نزد امام باقر (علیه السلام) رفتم. امام (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ گفت و سپس فرمود: «می‌دانی درباره‌ی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ چه آیه‌ای نازل شده است»؟ گفتم: «نه»! فرمود: «رسول الله (صلی الله علیه و آله) در قرائت قرآن زیباترین صوت را داشت، حضرت در صحن و حیاط کعبه با صدای بلند نماز می‌خواند و عتبةبن‌ربیعه و شیبةبن‌ربیعه و ابوجهل‌بن‌هشام و گروهی دیگر از آن‌ها به صدای قرائت او گوش می‌دادند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) آیه‌ی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را زیاد تکرار می‌کرد و آن را با صدای بلند می‌خواند. آن‌ها می‌گفتند: «محمّد (صلی الله علیه و آله) نام خداوندش را بسیار تکرار می‌کند، لذا به دیگرانی که ایستاده و صدای پیامبر (صلی الله علیه و آله) را می‌شنیدند، می‌گفتند: «هرگاه بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را گفت و تمام شد و آیه‌های دیگر را شروع کرد، ما را خبر کنید تا ما هم بیاییم و صدای او را بشنویم» آنگاه خدا این آیه را نازل کرد: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۴ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۳/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۸۴؛ بتفاوت لفظی/ العیاشی، ج۲، ص۲۹۵

جهر خواندن

الصّادق (علیه السلام):عَنْ عَمْرِوبْنِ‌شِمْرٍ قَال سَأَلْتُ جَعْفَرَبْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) إِنِّی أَؤُمُّ قَوْمِی فَأَجْهَرُ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. قَالَ: نَعَمْ حَقٌّ فَاجْهَرْ بِهَا قَدْ جَهَرَ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله). ثُمَّ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ فَإِذَا قَامَ مِنَ اللَّیْلِ یُصَلِّی جَاءَ أَبُوجَهْلٍ وَ الْمُشْرِکُونَ یَسْتَمِعُونَ قِرَاءَتَهُ فَإِذَا قَالَبِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَضَعُوا أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ وَ هَرَبُوا فَإِذَا فَرَغَ مِنْ ذَلِکَ جَاءُوا فَاسْتَمَعُوا وَ کَانَ أَبُوجَهْلٍ یَقُولُ: إِنَّ ابْنَ‌أَبِی‌کَبْشَةَ لَیُرَدِّدُ اسْمَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَیُحِبُّهُ. فَقَالَ جَعْفَرٌ (علیه السلام): صَدَقَ وَ إِنْ کَانَ کَذُوباً. قَالَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً وَ هُوَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام صادق (علیه السلام) عمروبن‌شمر گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «من در میان قبیله‌ام امام جماعت هستم و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را [در نماز] با صدای بلند می‌گویم آیا این کار درست است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری! درست است، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را با صدای بلند بگو، چراکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنین می‌کرد». آنگاه در ادامه فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در تلاوت قرآن، از خوش صداترین مردم بود؛ هنگامی‌که در شب به نماز می‌ایستاد ابوجهل و سایر مشرکان می‌آمدند و به قرائت او گوش فرا می‌دادند، همین‌که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را می‌گفت آن‌ها انگشتانشان را در گوش‌هایشان کرده و فرار می‌کردند و چون گفتن: بِسْمِ اللهِ را تمام می‌کرد، آن‌ها برگشته و گوش فرا می‌دادند؛ و ابوجهل پیوسته می‌گفت: «ابن ابی‌کبشه [لقبی که مشرکان از روی عناد به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) داده بودند] پیوسته نام پروردگارش را تکرار می‌کند، او حقّاً پروردگارش را دوست دارد». امام صادق (علیه السلام) در اینجا فرمود: «اگر چه ابوجهل انسان دروغگویی بود امّا در این مورد راست گفت». و فرمود: «به همین خاطر بود که خداوند نازل فرمود: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶) که مراد [از یاد پروردگار] بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۶ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۸۵/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۳۸/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۴

جهر خواندن

الصّادق (علیه السلام):کَتَمُوا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَنِعْمَ وَ اللَّهِ الْأَسْمَاءُ کَتَمُوهَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا دَخَلَ إِلَی مَنْزِلِهِ وَ اجْتَمَعَتْ عَلَیْهِ قُرَیْشٌ یَجْهَرُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ یَرْفَعُ بِهَا صَوْتَهُ فَتُوَلِّی قُرَیْشٌ فِرَاراً فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی ذَلِکَ: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً.

امام صادق (علیه السلام) بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را [به هنگام قرائت حمد و سوره در نماز] پنهان می‌کنند [اصلا نمی‌خوانند یا آهسته می‌گویند]. پس برای خدا چه نام‌های نیکی است که پنهان می‌کنند. هرگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به خانه‌ی خود در می‌آمد و قریش برای دیدن ایشان اجتماع می‌کردند حضرت بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را آشکارا می‌خواند و صدای خود را بدان بلند می‌کرد و قریش که آن را می‌شنیدند می‌گریختند و لذا خداوند عزّوجلّ در این‌باره نازل فرمود: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۶ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۷۴/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۸

جهر خواندن

الرّسول (صلی الله علیه و آله):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْآیَةُ الَّتِی یَقُولُ فِیهَا وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ همانا آیه‌ای است که خداوند عزّوجلّ درباره‌اش فرمود: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۶ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۶/ نورالثقلین

جهر خواندن

الصّادقین (علیه السلام):عَنْ زُرَارَة عَنْ أَحَدِهِمَا (علیها السلام) قَالَ فِی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قَالَ: هُوَ الْحَقُّ فَاجْهَرْ بِهِأَحَقُّ مَا أُجْهِرَ بِهِ، وَ هِیَ الْآیَةُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ. بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً کَانَ الْمُشْرِکُونَ یَتَسَمَّعُونَ إِلَی قِرَاءَةِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَإِذَا قَرَأَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نَفَرُوا وَ ذَهَبُوا فَإِذَا فَرَغَ مِنْهُ عَادُوا وَ تَسَمَّعُوا.

امام باقر و امام صادق (علیها السلام) زراره از یکی از آن دو روایت کرده که درباره‌ی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فرمود: «این آیه بیش از هر آیه‌ی دیگری شایسته‌ی آن است که با صدای بلند خوانده شود. پس هنگام قرائت آن صدایت را بلند کن. این همان آیه‌ای است که خداوند فرمود: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶) مشرکان به قرائت پیامبر (صلی الله علیه و آله) گوش می‌دادند، وقتی به قرائت بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ می‌رسید می‌گریختند و دور می‌شدند و وقتی قرائت آن تمام می‌شد بازمی‌گشتند و گوش می‌دادند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۶ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۴/ القمی، ج۱، ص۲۸/ نورالثقلین/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۲/ العیاشی، ج۲، ص۲۹۵

جهر خواندن

الصّادق (علیه السلام):إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ یُقْبِلُ قَوْمٌ عَلَی نَجَائِبَ مِنْ نُورٍ یُنَادُونَ بِأَعْلَی أَصْوَاتِهِمْ الْحَمْدُ للهِ الَّذِی صَدَقَنا وَعْدَهُ وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَیْثُ نَشاءُ قَالَ: فَتَقُولُ الْخَلَائِقُ هَذِهِ زُمْرَةُ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) فَإِذَا النِّدَاءُ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ هَؤُلَاءِ شِیعَةُ عَلِیِّ‌بْنِ‎أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَهُمْ صَفْوَتِی مِنْ عِبَادِی وَ خِیَرَتِی مِنْ بَرِیَّتِی فَتَقُولُ الْخَلَائِقُ إِلَهَنَا وَ سَیِّدَنَا بِمَا نَالُوا هَذِهِ الدَّرَجَةَ فَإِذَا النِّدَاءُ مِنَ اللَّهِ بِتَخَتُّمِهِمْ فِی الْیَمِینِ وَ صَلَاتِهِمْ إِحْدَی وَ خَمْسِینَ وَ إِطْعَامِهِمُ الْمِسْکِینَ وَ تَعْفِیرِهِمُ الْجَبِینَ وَ جَهْرِهِمْ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام صادق (علیه السلام) روز قیامت که می‌شود گروهی از مردم بر شترانی نورانی وارد می‌شوند و با صدای رسایشان فریاد می‌زنند: حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که به‌وعده‌ی خویش درباره‌ی ما وفا کرد و زمین [بهشت] را میراث ما قرار داد که هرجا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم. (زمر/۷۴)». دیگران [با دیدن آن‌ها] می‌گویند: «ایشان جماعت پیامبرانند»! در این هنگام ندایی از طرف خداوند عزّوجلّ به گوش می‌رسد: «اینان شیعیان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) می‌باشند که بندگان برگزیده و آفریدگان نیک من هستند». می‌گویند: «ای معبود و مولای ما! چگونه ایشان به این مقام و منزلت رسیده‌اند»؟ ندای الهی در جواب می‌گوید: «به‌واسطه‌ی انگشتر [عقیق] در دست راست کردن و به‌جاآوردن پنجاه‌ویک رکعت نماز [هفده رکعت نمازهای واجب و سی‌وچهار رکعت نمازهای نافله] و غذا دادن به فقیران و پیشانی بر خاک مالیدن [در حال سجده] و با صدای بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۸ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۹/ أعلام الدین، ص۴۴۷؛ بتفاوت لفظی

جهر خواندن

الرّسول (صلی الله علیه و آله):لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ الْخَلِیلَ (علیه السلام) کَشَفَ اللَّهُ عَنْ بَصَرِهِ فَنَظَرَ إِلَی جَانِبِ الْعَرْشِ فَرَأَی أَنْوَارَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْأَئِمَّةِ (علیهم السلام) فَقَالَ: إِلَهِی وَ سَیِّدِی أَرَی عِدَّةَ أَنْوَارٍ حَوْلَهُمْ لَا یُحْصِی عِدَّتَهُمْ إِلَّا أَنْتَ. قَالَ: یَا إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) هَؤُلَاءِ شِیعَتُهُمْ وَ مُحِبُّوهُمْ. قَالَ: إِلَهِی وَ بِمَا یُعْرَفُ شِیعَتُهُمْ وَ مُحِبُّوهُمْ. قَالَ: بِصَلَاةِ الْإِحْدَی وَ الْخَمْسِینَ وَ الْجَهْرِ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ الْقُنُوتِ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ سَجْدَةِ الشُّکْرِ وَ التَّخَتُّمِ بِالْیَمِینِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هنگامی‌که خداوند ابراهیم خلیل (علیه السلام) را آفرید، حجاب از دیدگانش برداشت و او به طرف عرش الهی نظر افکند و نور پیامبر اسلام و امامان (علیهم السلام) را مشاهده نمود، عرض کرد: «ای معبود و مولای من! تعداد زیادی نور در اطراف ایشان می‌بینم که جز تو، کسی توان شمارش آن‌ها را ندارد»! خداوند فرمود: «ای ابراهیم (علیه السلام)! اینان شیعیان و دوستداران پیامبر و اهل بیتش (علیهم السلام) هستند». عرض کرد: «معبودا! شیعیان و دوستداران ایشان، چگونه شناخته می‌شوند»؟ خداوند فرمود: «با به‌جاآوردن پنجاه‌ویک رکعت نماز و با صدای بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ و قنوت خواندن پیش از رکوع و سجده شکر به‌جاآوردن و انگشتر [عقیق] در دست راست کردن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۸ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۴/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۹۸؛ فیه: «لمّا خلق الله ابراهیم الخلیل ... و محبّوهم» محذوفٌ

جهر خواندن

الصّادق (علیه السلام):قَالَ إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام): فَبِمَا تُعْرَفُ شِیعَةُ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام)؟ قَالَ: بِصَلَاةِ إِحْدَی وَ خَمْسِینَ وَ الْجَهْرِ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ الْقُنُوتِ قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ تَعْفِیرِ الْجَبِینِ وَ التَّخَتُّمِ بِالْیَمِین.

امام صادق (علیه السلام) ابراهیم (علیه السلام) عرض کرد: «شیعه علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) چگونه شناخته می‌شود»؟ خداوند فرمود: «با به‌جاآوردن پنجاه‌ویک رکعت نماز و با صدای بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ و قنوت خواندن پیش از رکوع و پیشانی بر خاک مالیدن [در حال سجده] و انگشتر [عقیق] در دست راست کردن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۸ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۰

جهر خواندن

الرّسول (صلی الله علیه و آله):فی دعائم الاسلام رُوِّینَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَنْ عَلِیٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِبْنِ‌عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِبْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) أَنَّهُمْ کَانُوا یَجْهَرُونَ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِیمَا یُجْهَرُ فِیهِ بِالْقِرَاءَةِ مِنَ الصَّلَوَاتِ فِی أَوَّلِ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ أَوَّلِ السُّورَةِ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ وَ یُخَافِتُونَ بِهَا فِیمَا یُخَافَتُ فِیهِ مِنَ السُّورَتَیْنِ جَمِیعاً و قَالَ الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (علیه السلام): اجْتَمَعْنَا وُلْدَ فَاطِمَةَ (سلام الله علیها) عَلَی ذَلِکَ وَ قَالَ جَعْفَرُبْنُ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام): التَّقِیَّةُ دِینِی وَ دِینُ آبَائِی وَ لَا تَقِیَّةَ فِی ثَلَاثٍ شُرْبِ الْمُسْکِرِ وَ الْمَسْحِ عَلَی الْخُفَّیْنِ وَ تَرْکِ الْجَهْرِ {بِ}بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام صادق (علیه السلام) در دعائم الاسلام برای ما از رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، امام علی، امام حسن، امام حسین، امام سجاد، امام باقر، و امام صادق (علیهم السلام) نقل شده که ایشان در ابتدای حمد و سوره در نمازهایی که حمد و سوره بلند خوانده می‌شوند (نماز صبح، مغرب و عشاء) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را بلند، و در نمازهایی که حمد و سوره آهسته خوانده می‌شوند (نماز ظهر و عصر) آن را آهسته می‌خواندند و امام حسن مجتبی (علیه السلام) فرمود: «ما فرزندان فاطمه (سلام الله علیها) بر بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اتّفاق کرده‌ایم». و امام صادق (علیه السلام) فرمود: «تقیّه آیین من و پدران من است؛ ولی در سه مورد، تقیّه صحیح نیست: در نوشیدن شراب، مسح‌کردن بر روی کفش و ترک بلندگفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۸ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۱

جهر خواندن

الصّادق (علیه السلام):عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَیَّاماً فَکَانَ إِذَا کَانَتْ صَلَاةٌ لَا یُجْهَرُ فِیهَا جَهَرَ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ کَانَ یَجْهَرُ فِی السُّورَتَیْنِ جَمِیعا.

امام صادق (علیه السلام) صفوان جمّال گوید: چند روز با امام صادق (علیه السلام) نماز جماعت خواندم. موقعی که نماز ظهر و عصر می‌شد، امام (علیه السلام) با صدای بلند می‌گفت: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ و سوره‌ی حمد را آهسته می‌خواند سپس با صدای بلند می‌گفت: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ و آهسته یک سوره‌ی قرآن تلاوت می‌کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ نورالثقلین/ کافی، ج۳، ص۳۱۵

جهر خواندن

الباقر (علیه السلام):عَنْ أَبِی‌حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عن ابی‌جعفر (علیه السلام) قَال: إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیَأْتِی قَرِینَ الْإِمَامِ فَیَسْأَلُهُ هَلْ ذَکَرَ رَبَّهُ فَإِنْ قَالَ: نَعَمْ، اکْتَسَعَ فَذَهَبَ وَ إِنْ قَالَ: لَا، رَکِبَ عَلَی کَتِفَیْهِ وَ کَانَ إِمَامَ الْقَوْمِ حَتَّی یَنْصَرِفُوا. قَالَ: قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا مَعْنَی قَوْلِهِ: ذَکَرَ رَبَّهُ؟ قَالَ: الْجَهْرُ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام باقر (علیه السلام) ابوحمزه ثمالی از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «ابلیس نزد شیطانی که مأمور بر امام جماعت شده می‌آید و می پرسد: «آیا امام جماعت، پروردگارش را یاد کرده است»؟ اگر بگوید: آری، ابلیس دُم خود را میان دو پایش گذاشته و می‌رود. امّا اگر بگوید نه، ابلیس روی شانه‌های امام جماعت سوار شده و امام جماعتِ آن مردم شود تا نمازشان تمام گردد». به امام (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! منظور ابلیس از اینکه آیا پروردگارش را یادکرده چیست»؟ امام باقر (علیه السلام) فرمود: «منظورش، بلندگفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۸۵/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۴/ العیاشی، ج۲، ص۲۹۶

جهر خواندن

الرضا (علیه السلام):عَنْ رَجَاءِ‌بْنِ‌أَبِی‌الضَّحَّاک عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ کَانَ یَجْهَرُ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فِی جَمِیعِ صَلَوَاتِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَار.

امام رضا (علیه السلام) رجاءبن‌ضحاک گوید: امام رضا (علیه السلام) در تمامی نمازهای روز و شبش بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را بلند می‌خواند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ نورالثقلین/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۷۶

جهر خواندن

الرضا (علیه السلام):الْإِجْهَارُ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فِی جَمِیعِ الصَّلَوَاتِ سُنَّةٌ.

امام رضا (علیه السلام) بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در جمیع نمازها مستحب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ نورالثقلین/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۷۶

جهر خواندن

الصّادق (علیه السلام):الْإِجْهَارُ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فِی الصَّلَاةِ وَاجِب.

امام صادق (علیه السلام) بلند خواندن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در نمازها واجب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ نورالثقلین/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۷۶

اسم اعظم خداوند

الصّادق (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَقْرَبُ إِلَی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ نَاظِرِ الْعَیْنِ إِلَی بَیَاضِهَا.

امام صادق (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ به اسم اعظم خداوند، از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیک‌تر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۷/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۲۳/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۳/ نورالثقلین/ البرهان/ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۵

اسم اعظم خداوند

الرّسول (صلی الله علیه و آله):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ الْأَکْبَرِ وَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اسْمِ اللَّهِ الْأَکْبَرِ إِلَّا کَمَا بَیْنَ سَوَادِ الْعَیْنِ وَ بَیَاضِهَا مِنَ الْقُرْبِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اسمی از اسم‌های خداوند متعال است که بزرگترین نام‌هاست و میان بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ و میان اسم خدای اعظم فاصله‌ای به نزدیکی سیاهی چشم به سفیدی آن است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۲۵/ مهج الدعوات، ص۳۱۹/ نورالثقلین

اسم اعظم خداوند

العسکری (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَقْرَبُ إِلَی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ سَوَادِ الْعَیْنِ إِلَی بَیَاضِهَا.

امام عسکری (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به اسم اعظم خدا از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیک‌تر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۷۱

اسم اعظم خداوند

الرضا (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَقْرَبُ إِلَی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ (مِنْ بَیَاضِ الْعَیْنِ إِلَی سَوَادِهَا).

امام رضا (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به اسم اعظم، از سفیدی چشم به سیاهی‌اش نزدیک‌تر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ دلایل الإمامه ، ص۲۲۲/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۶۰

اسم اعظم خداوند

الرضا (علیه السلام):مَنْ قَالَ بَعْدَ صَلَاةِ الْفَجْرِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم*ِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَقْرَبَ إِلَی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ سَوَادِ الْعَیْنِ إِلَی بَیَاضِهَا وَ إِنَّهُ دَخَلَ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ.

امام رضا (علیه السلام) هرکس بعد از نماز صبح صدمرتبه بگوید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم به‌سوی اسم اعظم از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیک‌تر خواهد بود و به‌درستی که در این کلمات اسم اعظم داخل است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۲۳

اسم اعظم خداوند

الصّادق (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اسْمُ اللَّهِ الْأَکْبَرُ أَوْ قَالَ الْأَعْظَمُ.

امام صادق (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اسم اکبر خداست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۲۳/ مهج الدعوات، ص۳۱۶/ نورالثقلین

اسم اعظم خداوند

الصّادق (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هُوَ اسْمُ اللَّهِ الْأَکْبَرُ.

امام صادق (علیه السلام) اسم اعظم خداوند در امّ الکتاب [سوره‌ی حمد]، پراکنده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷

اسم اعظم خداوند

الصّادق (علیه السلام):اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ مُقَطَّعٌ فِی أُمِ الْکِتَاب.

الصّادق (علیه السلام)-

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ البرهان/ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص۱۰۴

مواقع ذکر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

الصّادق (علیه السلام):فَإِذَا جَعَلْتَ رِجْلَکَ فِی الرِّکَابِ فَقُلْ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بِسْمِ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَر.

امام صادق (علیه السلام) هنگامی‌که [به قصد سفر عمره یا حج] پا در رکاب مرکب گذاشتی بگو: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، بسم الله و الله اکبر.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ نورالثقلین/ وسایل الشیعه ، ج۱۱، ص۳۸۷

مواقع ذکر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

امیرالمؤمنین (علیه السلام):فَقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ کُلِّ أَمْرٍ صَغِیرٍ أَوْ عَظِیمٍ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ بِاللَّهِ الَّذِی لَا تَحِقُّ الْعِبَادَةُ لِغَیْرِهِ الْمُغِیثِ إِذَا اسْتُغِیثَ وَ الْمُجِیبِ إِذَا دُعِیَ.

امام علی (علیه السلام) در آغاز هر مطلب کوچک و بزرگی، بگویید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ که در واقع، چنین گفته‌اید: بر این کار، استعانت و یاری از خدا می‌طلبم. خدایی که پرستش و بندگی غیر او، جایز نیست! خدایی که هر آنگاه که از او دادخواهی شود، دادرس است! هرگاه خوانده شود، پذیرا و جوابگوست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۰/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۲؛ فیه: «فقولوا عند افتتاح کل امر صغیرا و عظیم» محذوفٌ/ بحارالأنوار، ج۳، ص۴۱/ الإمام العسکری، ص۲۱/ معانی الأخبار، ص۴

مواقع ذکر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

الکاظم (علیه السلام):عَن سُلَیمَانَ جَعفَری سَمِعْتُ أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) یَقُولُ: إِذَا أَتَی أَحَدُکُمْ أَهْلَهُ فَلْیَکُنْ قَبْلَ ذَلِکَ مُلَاطَفَةٌ فَإِنَّهُ أَبَرُّألین لِقَلْبِهَا وَ أَسَلُّ لِسَخِیمَتِهَا فَإِذَا أَفْضَی إِلَی حَاجَتِهِ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ ثَلَاثاً فَإِنْ قَدَرَ أَنْ یَقْرَأَ أَیَّ آیَةٍ حَضَرَتْهُ مِنَ الْقُرْآنِ فَعَلَ وَ إِلَّا قَدْ کَفَتْهُ التَّسْمِیَةُ.

امام کاظم (علیه السلام) سلیمان جعفری گوید: از امام (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «هرگاه یکی از شما خواست با همسرش نزدیکی کند، باید پیش از آن وی را ناز و نوازش کند، چرا که این کار دل همسرش را نرم‌تر می‌کند و اگر کدورتی در دل داشته باشد، آن را از بین می‌برد و پس از آنکه به خواسته‌اش دست یافت، سه‌مرتبه بِسْمِ اللهِ بگوید و اگر توانست هر آیه‌ای از قرآن را که به خاطرش آمد، بخواند وگرنه همان بِسْمِ الله، وی را کفایت کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸

مواقع ذکر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

الصّادق (علیه السلام):رَوَی یُونُسُ‌بْنُ‌عَبْدِ‌الرَّحْمَنِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: ... فَإِذَا صَلَّی الْجُمُعَةَ قَال: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی خَشَعَتْ لَهُ الْأَصْوَاتُ وَ عَنَتْ لَهُ الْوُجُوهُ وَ ذَلَّتْ لَهُ النُّفُوسُ وَ وَجِلَتْ لَهُ الْقُلُوبُ مِنْ خَشْیَتِکَ.

امام صادق (علیه السلام) از دعاهای برآورده شدن حاجت‌ها در روز جمعه: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی خَشَعَتْ لَهُ الْأَصْوَاتُ وَ عَنَتْ لَهُ الْوُجُوهُ وَ ذَلَّتْ لَهُ النُّفُوسُ وَ وَجِلَتْ لَهُ الْقُلُوبُ مِنْ خَشْیَتِکَ ... .

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲ بحارالأنوار، ج۸۷، ص۴۴

مواقع ذکر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

الصّادق (علیه السلام):رُوِیَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَةٌ فَصُمْ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِیسَ وَ الْجُمُعَةَ فَإِذَا صَلَّیْتَ الْجُمُعَةَ فَادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَیِّ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مِلْءَ السَّمَاوَاتِ وَ مِلْءَ الْأَرْضِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الَّذِی عَنَتْ لَهُ الْوُجُوهُ وَ خَشَعَتْ لَهُ الْأَبْصَارُ.

امام صادق (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود: «هرگاه حاجتی داشتی [برای برآورده شدنش] سه روز: چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بگیر و آنگاه که نماز جمعه را به‌جاآوردی این دعا را بخوان: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبِسمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَیِّ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مِلْءَ السَّمَاوَاتِ وَ مِلْءَ الْأَرْضِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الَّذِی عَنَتْ لَهُ الْوُجُوهُ وَ خَشَعَتْ لَهُ الْأَبْصَارُ ...».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۴ بحارالأنوار، ج۸۷، ص۴۷

مواقع ذکر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

الصّادق (علیه السلام):أَنَّ مَنْ کَانَتْ لَهُ حَاجَةٌ فَلْیَصُمْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ ... قَالَ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ الَّذِی مَلَأَتْ عَظَمَتُهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَسْأَلُکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الَّذِی‌عَنَتْ لَهُ الْوُجُوهُ وَ خَشَعَتْ لَهُ الْأَبْصَارُ وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خَشْیَتِه.

امام صادق (علیه السلام) هرکس حاجتی دارد روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بگیرد ... و این دعا را بخواند: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ الَّذِی مَلَأَتْ عَظَمَتُهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَسْأَلُکَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الَّذِی لَاإِلَهَ‌إِلَّا هُوَالَّذِی‌عَنَتْ لَهُ‌الْوُجُوهُ وَ خَشَعَتْ لَهُ الْأَبْصَارُ وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خَشْیَتِه ... .

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۴ بحارالأنوار، ج۸۷، ص۷۱

حجاب

الصّادق (علیه السلام):عَنْ مُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ: قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّه (علیه السلام) یامُفَضَّلِ: احْتَجِزْ مِنَ النَّاسِ کُلِّهِمْ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ بِ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ* اللهُ الصَّمَدُ* لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ* وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ اقْرَأْهَا عَنْ یَمِینِکَ وَ عَنْ شِمَالِکَ وَ مِنْ بَیْنِ یَدَیْکَ وَ مِنْ خَلْفِکَ وَ مِنْ فَوْقِکَ وَ مِنْ تَحْتِکَ وَ إِذَا دَخَلْتَ عَلَی سُلْطَانٍ جَائِرٍ فَاقْرَأْهَا حِینَ تَنْظُرُ إِلَیْهِ ثَلَاثاً وَ اعْقِدْ بِیَدِکَ الْیُسْرَی ثُمَّ لَا تُفَارِقْهَا حَتَّی تَخْرُجَ مِنْ عِنْدِه.

امام صادق (علیه السلام) از مفضّل‌بن‌عمر نقل است که گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای مفضّل! خویشتن را از [شرّ] همه‌ی مردم به‌وسیله‌ی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ و سوره قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد حفظ کن، آن را در سمت راستت، در سمت چپت، در پیش رویت، در پشت سرت، در بالای سرت و در زیر پایت بخوان (یعنی به شش جهت بخوان) و چون بر سلطان ستمکاری وارد شدی [برای اینکه از شرّش در امان باشی] هنگامی‌که نگاهت به او افتاد سه‌بار سوره‌ی قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد را بخوان و دست چپت را مشت کرده و پیوسته این سوره را بخوان تا از نزد او بیرون آیی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۴ نورالثقلین/ المصباح للکفعمی، ص۲۳۲

حجاب

الصّادق (علیه السلام):عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌سِنَانٍ قَال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ تَفْسِیرِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قَالَ: الْبَاءُ بَهَاءُ اللَّهِ وَ السِّینُ سَنَاءُ اللَّهِ وَ الْمِیمُ مَجْدُ اللَّهِ.

امام صادق (علیه السلام) عبدالله‌بن‌سنان گوید: از امام صادق (علیه السلام) تفسیر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را پرسیدم، فرمود: «باء بهاء [روشنی] خدا و سین سناء [رفعت] خداست و میم مجد (بزرگواری) خداست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۴ الکافی، ج۱، ص۱۱۴/ التوحید، ص۲۳۰/ العیاشی، ج۱، ص۲۲/ المحاسن، ج۱، ص۲۳۸/ معانی الأخبار، ص۳/ البرهان/ نورالثقلین

حجاب

الصّادق (علیه السلام):عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. فَقَالَ: الْبَاءُ بَهَاءُ اللَّهِ وَ السِّینُ سَنَاءُ اللَّهِ وَ الْمِیمُ مُلْکُ اللَّهِ. قَالَ: قُلْتُ: اللَّهُ؟ فَقَالَ: الْأَلِفُ آلَاءُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ مِنَ النَّعِیمِ بِوَلَایَتِنَا وَ اللَّامُ إِلْزَامُ اللَّهِ خَلْقَهُ وَلَایَتَنَا. قُلْتُ: فَالْهَاءُ؟ فَقَالَ: هَوَانٌ لِمَنْ خَالَفَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام). قُلْتُ: الرَّحْمَنُ؟ قَالَ: بِجَمِیعِ الْعَالَمِ. قُلْتُ: الرَّحِیمُ؟ قَالَ: بِالْمُؤْمِنِینَ خَاصَّةً.

امام صادق (علیه السلام) ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) از معنی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سؤال شد. فرمود: «که باء بهاء خدا است و سین سناء خدا و میم ملک خدا». عرض کردم: «الله یعنی چه»؟ فرمود: «الف آلاء و نعمت‌های خدا بر خلقش از نعیم به ولایت ما است؛ و لام الزام خدا بر خلق خود است که ولایت ما را بر ایشان لازم گردانیده است». عرض کردم: «هاء چه معنی دارد»؟ فرمود: «هوان و خواری از برای کسی است که با محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل محمّد (علیهم السلام) مخالفت کرده». عرض کردم: «رحمن»؟ فرمود: «به همه‌ی عالم بخشاینده است». عرض کردم: «رحیم»؟ فرمود: «به مؤمنان بخصوص مهربان است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۴ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۱/ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۵/ التوحید، ص۲۳۰/ معانی الأخبار، ص۳/ البرهان/ نورالثقلین

حجاب

الرّسول (صلی الله علیه و آله):عَنِ ابْنِ‌عَبَّاس (رحمة الله علیه) ... فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌سَلَامٍ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبِرْنِی أَیُّ شَیْءٍ مُبْتَدَأُ الْقُرْآنِ وَ أَیُّ شَیْءٍ مُؤَخَّرُهُ؟ قَالَ: مُبْتَدَؤُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم وَ مُؤَخَّرُهُ أَبْجَدْ. قَالَ: مَا تَفْسِیرُ أَبْجَدْ؟ قَالَ: الْأَلِفُ آلَاءُ اللَّهِ وَ الْبَاءُ بَهَاءُ اللَّهِ وَ الْجِیمُ جَمَالُ اللَّهِ وَ الدَّالُّ دِینُ اللَّهِ وَ إِدْلَالُهُ عَلَی الْخَیْرِ هَوَّزْ الْهَاوِیَةُ حُطِّی حُطُوطُ الْخَطَایَا وَ الذُّنُوبِ سَعْفَصْ صَاعاً بِصَاعٍ حَقّاً بِحَقٍّ فَصّاً بِفَصٍّ یَعْنِی جَوْراً بِجَوْرٍ قَرَشَتْ سَهْمُ اللَّهِ الْمُنْزَلُ فِی کِتَابِهِ الْمُحْکَمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سُنَّةُ اللَّهِ سَبَقَتْ رَحْمَةُ اللَّهِ غَضَبَه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) نقل است: ابن‌سلام گفت: «یا محمّد (صلی الله علیه و آله)! بگو ببینم ابتدای قرآن و انتهای آن چیست»؟ فرمود: «ابتدای آن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است و آخر آن ابجد است». گفت: «تفسیر ابجد چیست»؟ فرمود: «الف، آلاء و نعمت‌های خدا است و باء، بها الله و جیم، جمال الله و دال، دین الله و راهنمایی خدا به خیر و نیکی است. هوز؛ هاویه است. حطی؛ از بین رفتن گناهان و خطاها است. سعفص؛ یک‌من به یک‌من، یک‌پیمانه به یک‌پیمانه و یک‌نگین به یک‌نگین [است] یعنی هرطور باشد معادل همان. قرشت؛ سهم خداست که در کتاب محکم او تعیین شده. بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سنّت خدا است که رحمتش بر غضب او سبقت گرفته است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۶ بحارالأنوار، ج۹، ص۳۳۸

معنی

الأئمّه (علیه السلام):عَنْ أَبِی عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: عِلَّةُ إِسْقَاطِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنْ سُورَةِ بَرَاءَةَ أَنَّ الْبَسْمَلَةَ أَمَانٌ وَ الْبَرَاءَةُ کَانَتْ إِلَی الْمُشْرِکِینَ فَأُسْقِطَ مِنْهَا الْأَمَانُ.

امام صادق (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: علّت اینکه سوره‌ی توبه بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ندارد این است که بسم اللهِ برای امان و رحمت است و سوره‌ی توبه برای بیزاری‌جستن [و برداشتن امان] از مشرکان نازل گردید، از این رو [بسم اللهِ که نشانه‌ی] امان [است] از آغاز این سوره برداشته شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۶ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۲۹/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۳/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۴۵

بِ

العسکری (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی أُمُورِی کُلِّهَا بِاللَّهِ.

امام عسکری (علیه السلام) ِبِسْمِ اللهِ یعنی در تمامی امورم، از خدا یاری می‌طلبم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۶ وسایل الشیعه ، ج۷، ص۱۶۹/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۰

بِ

العسکری (علیه السلام):بِسْمِ اللهِ أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی أُمُورِی کُلِّهَا بِاللَّهِ الَّذِی لَا تَحِقُّ الْعِبَادَةُ إِلَّا لَهُ الْمُغِیثِ إِذَا اسْتُغِیثَ وَ الْمُجِیبِ إِذَا دُعِیَ.

امام عسکری (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ، یعنی در تمام امورم، از خدا یاری می‌طلبم! خدایی که پرستش و بندگی، جز برای او شایسته نیست! خدایی که دادرس است؛ آنگاه که از او دادخواهی شود، پذیرا و جوابگوست؛ هر آنگاه که خوانده شود!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۶ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۲/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۴/ بحارالأنوار، ج۳، ص۴۱/ الإمام العسکری، ص۲۱/ معانی الأخبار، ص۴/ البرهان/ نورالثقلین/ الإمام العسکری، ص۲۷/ التوحید، ص۲۳۰

بِ

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَن ابنِ‌عَبَّاس (رحمة الله علیه) أَنَّهُ شَرَحَ لَهُ فِی لَیْلَةٍ وَاحِدَةٍ مِنْ حِینَ أَقْبَلَ ظَلَامُهَا حَتَّی أَسْفَرَ صَبَاحُهَا فِی شَرْحِ الْبَاءِ مِنْ بِسْمِ اللَّهِ وَ لَمْ یَتَقَدَّمْ إِلَی السِّینِ وَ قَالَ: لَوْ شِئْتُ لَأَوْقَرْتُ أَرْبَعِینَ بَعِیراً مِنْ شَرْحِ بِسْمِ اللَّهِ.

امام علی (علیه السلام) ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) به نقل از حسن بصری: امام علی (علیه السلام) در یک شب از ابتدای آن تا سپیده دم، [فقط معنای] باء ِبِسْمِ اللهِ را برای او شرح داده و به سین آن نرسید و فرمود: «اگر بخواهم می‌توانم بار چهل شتر را از شرح ِبِسْمِ اللهِ سنگین کنم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۶ بحارالأنوار، ج۴۰، ص۱۸۶/ کشف الغمه ، ج۱، ص۱۳۰؛ بتفاوت لفظی

بِ

امیرالمؤمنین (علیه السلام):فی عوالی الئالی: رُوِیَ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: لَوْ شِئْتُ لَأَوْقَرْتُ سَبْعِینَ بَعِیراً مِنْ بَاءِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.

امام علی (علیه السلام) در عوالی الئالی از امام علی (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «اگر بخواهم می‌توانم بار هفتاد شتر را از [شرح] باءِ بسم الله سنگین کنم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۸ عوالی اللآلی، ج۴، ص۱۰۲

بِ

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَن عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَا نُقطَهُ تَحتَ البَاءِ.

امام علی (علیه السلام) من نقطه‌ی زیر باء ِبِسْمِ اللهِ هستم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۸ بحرالعرفان، ج۱، ص۳۹/ مجموعه الرسایل، ج۲، ص۲۷۷

بِ

امیرالمؤمنین (علیه السلام):قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) ... قَالَ: عَبدُاللهِ‌بنِ‌یَحیَی یَا أَمِیرَالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) مَا تَفْسِیرُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؟ قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَقْرَأَ أَوْ یَعْمَلَ عَمَلًا {وَ} یَقُولُ: بِسْمِ اللهِ أَیْ: بِهَذَا الِاسْمِ أَعْمَلُ هَذَا الْعَمَلَ. فَکُلُ أَمْرٍ یَعْمَلُهُ یَبْدَأُ فِیهِ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَإِنَّهُ یُبَارَکُ لَهُ فِیه.

امام علی (علیه السلام) امام صادق (علیه السلام) فرمود: «... عبداللَّه‌بن‌یحیی گفت: «ای أمیرمؤمنان (علیه السلام)! تفسیر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ چیست»؟ فرمود: «البتّه؛ بنده هرگاه اراده‌ی خواندن یا به‌جاآوردن عملی داشت، می‌گوید؛ بِسْمِ اللهِ به این معنا که [به این اسم، این کار را به‌جا می‌آورم]. پس؛ هر عملی که به‌جا می‌آورد، در آن به بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آغاز کند. یقیناً! برایش در آن، میمنت و مبارکی است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۸ الإمام العسکری، ص۲۵

بِ

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَن ابْنُ‌عَبَّاس (رحمة الله علیه) حَدَّثَنِی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی بَاءِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ إِلَی الْفَجْرِ لَمْ یَتِم.

امام علی (علیه السلام) ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: امیرمؤمنان (علیه السلام) درباره‌ی «باء» بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ از آغاز شب تا سپیده‌دم برایم سخن گفت و گفتارش به پایان نرسید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۸ نهج الحق، ص۲۳۸

بِ

امیرالمؤمنین (علیه السلام):عَنْ عَبْدِاللهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه): جَاءَهُ یَسْأَلُهُ عَنْ تَفْسِیرِ الْقُرْآنِ فَوَعَدَهُ بِاللَّیْلِ، فَلَمَّا حَضَرَ قَالَ: مَا أَوَّلُ الْقُرْآنِ؟ قَالَ: الْفَاتِحَةُ. قَالَ: وَ مَا أَوَّلُ الْفَاتِحَةِ؟ قَالَ: بِسْمِ اللهِ. قَالَ: وَ مَا أَوَّلُ بِسْمِ اللهِ؟ قَالَ: بِسْمِ. قَالَ: وَ مَا أَوَّلُ بِسْمِ؟ قَالَ: الْبَاءُ. فَجَعَلَ (علیه السلام) یَتَکَلَّمُ فِی الْبَاءِ طُولَ اللَّیْلِ، فَلَمَّا قَرُبَ الْفَجْرُ قَالَ: لَوْ زَادَنَا اللَّیْلُ لَزِدْنَا.

امام علی (علیه السلام) در حدیثی از امام علی (علیه السلام) آمده است که عبدالله‌بن‌عبّاس نزد ایشان آمد و از تفسیر قرآن سؤال کرد پس او را به شب وعده داد؛ هنگامی‌که نزد او آمد گفت: «ابتدای قرآن چیست»؟ فرمود: «سوره‌ی حمد». گفت: «ابتدای سوره‌ی حمد چیست»؟ فرمود: «بسم‌الله». گفت: «ابتدای بسم‌الله چیست»؟ فرمود: «بسم». گفت: «ابتدای بِسم چیست»؟ فرمود: «باء». سپس امام (علیه السلام) تمام طول شب از باء سخن می‌گوید؛ هنگامی‌که صبح نزدیک شد فرمود: «اگر شب ادامه می‌یافت، ما نیز ادامه می‌دادیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۸ البرهان

نام

الرضا (علیه السلام):عَلِیِّ‌بْنِ‌فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا عَلِیَّ‌بْنَ‌مُوسَی (علیه السلام) عَنْ بِسْمِ اللهِ. فَقَالَ: مَعْنَی قَوْلِ الْقَائِلِ بِسْمِ اللهِ أَیْ أَسِمُ عَلَی نَفْسِی سِمَةً مِنْ سِمَاتِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ هِیَ الْعِبَادَةُ. قَالَ: فَقُلْتُ لَهُ: مَا السِّمَةُ؟ قَالَ: هِیَ الْعَلَامَة.

امام رضا (علیه السلام) علی‌بن‌فضّال از پدرش نقل می‌کند که گفت: از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ پرسیدم، ایشان فرمود: «معنای سخن کسی که می‌گوید: بِسْمِ اللهِ این است: نشانه‌ای از نشانه‌های خداوند را که همان پرستش اوست، بر خود می‌نهم». عرض کردم: «نشانه چیست»؟ فرمود: «علامت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۸ التوحید، ص۲۲۹/ معانی الأخبار، ص۳/ نورالثقلین/ البرهان

نام

الصّادق (علیه السلام):عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌الْحَکَمِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام): عَنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ وَ اشْتِقَاقِهَا اللَّهُ مِمَّا هُوَ مُشْتَقٌّ فَقَالَ: یَا هِشَامُ! اللَّهُ مُشْتَقٌّ مِنْ إِلَهٍ وَ إِلَهٌ یَقْتَضِی مَأْلُوهاً وَ الِاسْمُ غَیْرُ الْمُسَمَّی فَمَنْ عَبَدَ الِاسْمَ دُونَ الْمَعْنَی فَقَدْ کَفَرَ وَ لَمْ یَعْبُدْ شَیْئاً وَ مَنْ عَبَدَ الِاسْمَ وَ الْمَعْنَی فَقَدْ أَشْرَکَ وَ عَبَدَ اثْنَیْنِ وَ مَنْ عَبَدَ الْمَعْنَی دُونَ الِاسْمِ فَذَاکَ التَّوْحِیدُ أَ فَهِمْتَ یَا هِشَامُ؟ قَالَ: قُلْتُ: زِدْنِی. قَالَ: لِلَّهِ تِسْعَةٌ وَ تِسْعُونَ اسْماً فَلَوْ کَانَ الِاسْمُ هُوَ الْمُسَمَّی لَکَانَ کُلُّ اسْمٍ مِنْهَا إِلَهاً وَ لَکِنَّ اللَّهَ مَعْنًی یُدَلُّ عَلَیْهِ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ وَ کُلُّهَا غَیْرُهُ یَا هِشَامُ الْخُبْزُ اسْمٌ لِلْمَأْکُولِ وَ الْمَاءُ اسْمٌ لِلْمَشْرُوبِ وَ الثَّوْبُ اسْمٌ لِلْمَلْبُوسِ وَ النَّارُ اسْمٌ لِلْمُحْرِقِ أَ فَهِمْتَ یَا هِشَامُ؟ فَهْماً تَدْفَعُ بِهِ وَ تُنَاضِلُ بِهِ أَعْدَاءَنَا الْمُتَّخِذِینَ مَعَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ غَیْرَهُ. قُلْتُ: نَعَمْ. فَقَالَ: نَفَعَکَ اللَّهُ بِهِ وَ ثَبَّتَکَ یَا هِشَامُ! قَالَ: فَوَ اللَّهِ! مَا قَهَرَنِی أَحَدٌ فِی التَّوْحِیدِ حَتَّی قُمْتُ مَقَامِی هَذَا.

امام صادق (علیه السلام) هشام‌بن‌حکم گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی اسم‌های خداوند و ریشه‌های آن‌ها پرسیدم: «الله از چه مشتق شده است»؟ حضرت فرمود: «ای هشام! الله از إله مشتق شده است و إله، معبودبودن را اقتضا می‌کند و نام، غیر از صاحب نام است. پس هرکس نام را بدون معنا بپرستد، کفر ورزیده است؛ و هرکس نام و معنا را بپرستد، شرک ورزیده و دو چیز را پرستیده است و هرکه معنا را و نه اسم را بپرستد، این توحید است. ای هشام! فهمیدی»؟ عرض کردم: «برایم بیشتر گویید». فرمود: «خداوند نودونه اسم دارد، اگر هر نامی، همان صاحب نام باشد، باید هر کدام از اسم‌ها، معبودی باشد. ولی خداوند، خود معناست که این نام‌ها بر او دلالت کنند و همه غیر از خود او باشند. ای هشام! نان، اسمی است برای خوردنی و آب، اسمی است برای آشامیدنی و لباس، اسمی است برای پوشیدنی و آتش، اسمی است برای سوزانندگی ای هشام! آیا چنان فهمیدی که با آن به دفاع بپردازی و در مبارزه با دشمنان خداوند که همراه خداوند چیز دیگری می‌پرستند، پیروز شوی»؟ عرض کردم: «بله». فرمود: «ای هشام! خداوند تو را به این جهت سود بخشد و استوار دارد». هشام گوید: «به خدا سوگند از زمانی که از آن مجلس برخاستم تاکنون هیچ‌کس در مبحث توحید بر من چیره نشده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۸ نورالثقلین/ البرهان/ کافی، ج۱، ص۱۱۴

نام

امیرالمؤمنین (علیه السلام):کِتَابِ إِرْشَادِ الْقُلُوبِ، فِیمَا کَتَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِلَی مَلِکِ الرُّومِ حِینَ سَأَلَهُ عَنْ تَفْسِیرِ فَاتِحَةِ الْکِتَاب: فَأَمَّا سُؤَالُکَ عَنِ اسْمِ اللَّهِ تَعَالَی فَإِنَّهُ اسْمٌ فِیهِ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ عَوْنٌ عَلَی کُلِّ دَوَاءٍ.

امام علی (علیه السلام) امام علی (علیه السلام) به پادشاه روم که از تفسیر فاتحة الکتاب پرسیده بود، نوشت: امّا پرسش تو از نام خدا؛ همانا آن اسمی است که درمان همه‌ی دردهاست، کمک هر دارویی است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۰ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۹

نام

الصّادق (علیه السلام):وَ اللَّهُ یُسَمَّی بِأَسْمَائِهِ وَ هُوَ غَیْرُ أَسْمَائِهِ وَ الْأَسْمَاءُ غَیْرُه. و فیه؛ اسْمُ اللَّهِ غَیْرُهُ وَ کُلُ شَیْءٍ وَقَعَ عَلَیْهِ اسْمُ شَیْءٍ فَهُوَ مَخْلُوقٌ مَا خَلَا اللَّهَ.

امام صادق (علیه السلام) خداوند به نام‌های خود نامیده می‌شود، و آن ذات مقدّس، غیر از نام‌های خود می‌باشد و نام‌ها غیر اوست [چون اولاً ذات خداوند، بسیط محض است و اسماء و صفات الهی مفاهیم کلّی هستند و ثانیاً ذات خداوند قدیم است و اسماء الهی، حادث]. و اسم خدا غیر خدا است و هر آنچه نام «چیز» بر او صادق باشد مخلوقست جز خدا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۰ نورالثقلین

نام

الرضا (علیه السلام):عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ یَعْنِی الرِّضَا (علیه السلام) عَنِ الِاسْمِ، مَا هُوَ؟ فَقَالَ: صِفَةٌ لِمَوْصُوف.

امام رضا (علیه السلام) محمّدبن‌سنان گوید: از امام رضا (علیه السلام) پرسیدم: «اسم چیست»؟ ایشان فرمود: «صفتی است برای موصوف».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۰ البرهان/ عیون اخبار الرّضا (ج۱، ص۱۲۹

خداوند

العسکری (علیه السلام):اللَّهُ هُوَ الَّذِی یُتَأَلَّهُ إِلَیْهِ عِنْدَ الْحَوَائِجِ وَ الشَّدَائِدِ کُلُّ مَخْلُوقٍ عِنْدَ انْقِطَاعِ الرَّجَاءِ مِنْ کُلِّ مَنْ دُونَهُ وَ تَقَطُّعِ الْأَسْبَابِ مِنْ جَمِیعِ مَنْ سِوَاهُ و وَ ذَلِکَ أَنَ کُلَ مُتَرَئِّسٍ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا أَوْ مُتَعَظِّمٍ فِیهَا، وَ إِنْ عَظُمَ غَنَاؤُهُ وَ طُغْیَانُهُ وَ کَثُرَتْ حَوَائِجُ مَنْ دُونَهُ إِلَیْهِ، فَإِنَّهُمْ سَیَحْتَاجُونَ حَوَائِجَ لَا یَقْدِرُ عَلَیْهَا هَذَا الْمُتَعَاظِمُ. وَ کَذَلِکَ هَذَا الْمُتَعَاظِمُ یَحْتَاجُ حَوَائِجَ لَا یَقْدِرُ عَلَیْهَا فَیَنْقَطِعُ إِلَی اللَّهِ عِنْدَ ضَرُورَتِهِ وَ فَاقَتِهِ، حَتَّی إِذَا کُفِیَ هَمَّهُ، عَادَ إِلَی شِرْکِهِ. أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: قُلْ أَ رَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُ اللهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَةُ أَ غَیْرَ اللهِ تَدْعُونَ إِنْ کُنْتُم صادِقِینَ* بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ ما تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شاءَ وَ تَنْسَوْنَ ما تُشْرِکُونَ. فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِعِبَادِهِ: أَیُّهَا الْفُقَرَاءُ إِلَی رَحْمَتِی إِنِّی قَدْ أَلْزَمْتُکُمُ الْحَاجَةَ إِلَیَّ فِی کُلِّ حَالٍ، وَ ذِلَّةَ الْعُبُودِیَّةِ فِی کُلِّ وَقْتٍ، فَإِلَیَّ فَافْزَعُوا فِی کُلِّ أَمْرٍ تَأْخُذُونَ بِهِ وَ تَرْجُونَ تَمَامَهُ، وَ بُلُوغَ غَایَتِهِ، فَإِنِّی إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أُعْطِیَکُمْ لَمْ یَقْدِرْ غَیْرِی عَلَی مَنْعِکُمْ وَ إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَمْنَعَکُمْ لَمْ یَقْدِرْ غَیْرِی عَلَی إِعْطَائِکُمْ {فَأَنَا أَحَقُّ مَنْ سُئِلَ، وَ أَوْلَی مَنْ تُضُرِّعَ إِلَیْهِ} فَقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ کُلِّ أَمْرٍ عَظِیمٍ أَوْ صَغِیرٍ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.

امام عسکری (علیه السلام) الله کسی است که هر آفریده‌ای به هنگام نیازها و سختی‌ها وقتی امیدش از همه چیز جز او بریده شود و دستش از همه‌ی اسباب جز او گسسته گردد، به بندگی او روی می‌آورد. هر مهتر و بزرگی در این دنیا، هر چند بسیار بی‌نیاز و چیره باشد و نیاز دیگران به او بسیار باشد، نیازمند چیزهایی خواهد شد که از عهده‌اش برنیاید و دیگران نیز نیازمند چیزهایی شوند که در توان او نباشد، پس به هنگام ضرورت و تنگنا از همه چیز به‌سوی خدا دست می‌کشد. امّا چون نگرانی‌اش برطرف شود، به شرک خود باز می‌گردد. آیا نشنیده‌ای که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: بگو: «به من خبر دهید اگر عذاب پروردگار به سراغ شما آید، یا رستاخیز برپا شود، آیا [برای حلّ مشکلات خود]، غیر خدا را می‌خوانید اگر راست می‌گویید»؟!، [نه]، بلکه تنها او را می‌خوانید! و او اگر بخواهد، مشکلی را که به خاطر آن او را خوانده‌اید، برطرف می‌سازد و آنچه را [امروز] همتای خدا قرار می‌دهید، [در آن روز] فراموش خواهید کرد. (انعام/۴۱۴۰) خداوند عزّوجلّ به بندگان خود فرمود: «ای نیازمندان رحمت من! همانا بر شما واجب کرده‌ام که در همه حال نیازمند من باشید و در همه‌ی وقت، در عبادت من خاکساری کنید؛ پس در هر امری که به دست می‌گیرید و امید دارید به پایانش رسانید و به نهایتش برسید، به‌سوی من پناه جویید. اگر بخواهم به شما عطا کنم، دیگری نتواند از شما دریغ دارد؛ و اگر بخواهم از شما دریغ دارم، دیگری نتواند به شما عطا کند. من سزاوارترین کسی هستم که از او درخواست شود و شایسته‌ترین کسی هستم که به‌سویش زاری شود؛ پس در آغاز هرکار کوچک یا بزرگی بگویید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۰ بحارالأنوار، ج۳، ص۴۱/ الإمام العسکری، ص۲۷/ الإمام العسکری، ص۲۱؛ بتفاوتٍ/ معانی الأخبار، ص۴/ البرهان/ نورالثقلین

خداوند

امیرالمؤمنین (علیه السلام):اللَّهُ أَعْظَمُ اسْمٍ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ الِاسْمُ الَّذِی لَا یَنْبَغِی أَنْ یُسَمَّی بِهِ غَیْرُ اللَّهِ وَ لَنْ یُسَمَّ بِهِ مَخْلُوق.

امام علی (علیه السلام) الله، برترین اسم در میان اسم‌های خداوند عزّوجلّ است؛ و آن اسمی است که سزاوار نیست کسی جز الله بدان نامیده شود و هیچ آفریده‌ای این اسم را نگیرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۲/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۴/ الإمام العسکری، ص۲۷/ نورالثقلین/ البرهان/ التوحید، ص۲۳۰

خداوند

الصّادق (علیه السلام):عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قَالَ رَجُلٌ لِلصَّادِقِ (علیه السلام): یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام)! دُلَّنِی عَلَی اللَّهِ مَا هُوَ، فَقَدْ أَکْثَرَ عَلَیَ الْمُجَادِلُونَ وَ حَیَّرُونِی؟ فَقَالَ لَهُ: یَا عَبْدَ اللَّهِ! هَلْ رَکِبْتَ سَفِینَةً قَطُّ؟ قَالَ: نَعَمْ! قَالَ: فَهَلْ کُسِرَ بِکَ حَیْثُ لَا سَفِینَةَ تُنْجِیکَ وَ لَا سِبَاحَةَ تُغْنِیکَ؟ قَالَ: نَعَمْ! قَالَ: فَهَلْ تَعَلَّقَ قَلْبُکَ هُنَالِکَ أَنَّ شَیْئاً مِنَ الْأَشْیَاءِ قَادِرٌ عَلَی أَنْ یُخَلِّصَکَ مِنْ وَرْطَتِکَ؟ فَقَالَ: نَعَمْ! قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): فَذَلِکَ الشَّیْءُ هُوَ اللَّهُ الْقَادِرُ عَلَی الْإِنْجَاءِ حَیْثُ لَا مُنْجِیَ وَ عَلَی الْإِغَاثَةِ حَیْثُ لَا مُغِیث.

امام صادق (علیه السلام) مردی به امام صادق (علیه السلام) گفت: «ای پسر رسول خدا (! مرا راهنمایی کن که «خدا چیست»؟ اهل جدل با من بسیار سخن گفته‌اند و سرگردانم کرده‌اند». حضرت به او فرمود: «ای بنده‌ی خدا، تاکنون سوار کشتی شده‌ای»؟ عرض کرد: «بله»! فرمود: «آیا پیش آمده که کشتی تو بشکند، به‌گونه‌ای که هیچ کشتی نباشد تا نجاتت دهد و هیچ شناگری نباشد تا نیازت برطرف کند»؟ عرض کرد: «بله»! فرمود: «آیا در آنجا دلت به چیزی از چیزها امید داشت تا تو را از آن ورطه نجات بخشد»؟ عرض کرد: «بله»! فرمود: «آن چیز، همان خداوند تواناست که می‌تواند نجات دهد؛ جایی که هیچ نجات بخشی نیست و به فریاد رسد، جایی که هیچ فریادرسی نیست». (

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲ البرهان/ نورالثقلین/ التوحید، ص۲۳۱

خداوند

الصّادق (علیه السلام):فِی عَوَالِمِ الْعُلُومِ قَالَ رَجُلٍ لِجَعْفَرِبْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام): مَا الدَّلِیلُ عَلَی اللَّهِ؟ وَ لَا تُذَکِّرْ لِیَ الْعَالَمَ وَ الْعَرَضَ وَ الْجَوْهَرَ. فَقَالَ لَهُ: هَلْ رَکِبْتَ الْبَحْرَ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَهَلْ عَصَفَتْ بِکُمُ الرِّیحُ حَتَّی خِفْتُمُ الْغَرَقَ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: قَالَ: فَهَلِ انْقَطَعَ رَجَاؤُکَ مِنَ الْمَرْکَبِ وَ الْمَلَّاحِینَ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَهَلْ تَتَبَّعَتْ نَفْسُکَ أَنَّ ثَمَّ مَنْ یُنْجِیکَ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَإِنَّ ذَاکَ هُوَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی، قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلَّا إِیَّاهُ و إِذا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فَإِلَیْهِ تَجْئَرُونَ.

امام صادق (علیه السلام) در عوالم العلوم آمده است: مردی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: «چه چیزی بر وجود خدا دلالت دارد؟ برایم از عالم و عرض و جوهر چیزی مگو». ایشان فرمود: «آیا دریانوردی کرده‌ای»؟ عرض کرد: «بله»! فرمود: «و آیا شده بادی سهمگین بر شما بوزد، آن چنان که در هراس از غرق‌شدن بیافتید»؟ عرض کرد: «بله»! فرمود: «و آیا امیدت از کشتی و دریانوردان قطع شده است»؟ عرض کرد: «بله»! فرمود: «آیا در دل نداشتی که کسی وجود دارد و نجاتت می‌دهد»؟ عرض کرد: «بله»! فرمود: «او همان خداوند سبحانه و تعالی است». خداوند عزّوجلّ فرمود: جز او، تمام کسانی را که [برای حلّ مشکلات خود] می‌خوانید، فراموش می‌کنید. (اسراء/۶۷) و هنگامی که ناراحتی به شما رسد، فقط او را می‌خوانید! (نحل/۵۳).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲ البرهان

خداوند

الصّادق (علیه السلام):اللَّهُ مُشْتَقٌّ مِنْ إِلَهٍ وَ إِلَهٌ یَقْتَضِی مَأْلُوها.

امام صادق (علیه السلام) الله از إله مشتق شده است و إله، معبودبودن را اقتضا می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲ نورالثقلین/ البرهان/ کافی، ج۱، ص۱۱۴

خداوند

الکاظم (علیه السلام):عَن الْحَسَنِ‌بْنِ‌رَاشِدٍ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ مَعْنَی اللَّهِ؟ قَالَ: اسْتَوْلَی عَلَی مَا دَقَ وَ جَل.

امام کاظم (علیه السلام) حسن‌بن‌راشد گوید: از امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی معنی الله پرسیدم؛ ایشان فرمود: «بر تمام امور کوچک و بزرگ مستولی (چیره) شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۲ نورالثقلین/ البرهان/ التوحید، ص۲۳۰

خداوند

الباقر (علیه السلام):قَالَ الْبَاقِرُ (علیه السلام) اللَّهُ مَعْنَاهُ الْمَعْبُودُ الَّذِی أَلِهَ الْخَلْقُ عَنْ دَرْکِ مَاهِیَّتِهِ وَ الْإِحَاطَةِ بِکَیْفِیَّتِه.

امام باقر (علیه السلام) اللَّه، معنی‌اش معبودیست که خلق از دریافتن ماهیّت او و احاطه‌نمودن کیفیّتش، حیران و سرگردان شده‌اند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ التوحید، ص۸۹/ البرهان

خداوند

الصّادق (علیه السلام):اسْمُ اللَّهِ غَیْرُ اللَّهِ وَ کُلُ شَیْءٍ وَقَعَ عَلَیْهِ اسْمُ شَیْءٍ فَهُوَ مَخْلُوقٌ مَا خَلَا اللَّه.

امام صادق (علیه السلام) اسم خدا غیر خداست و هر آنچه نام «چیز» بر او صادق باشد مخلوق است جز خدا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ نورالثقلین/ التوحید، ص۱۴۲

خداوند

الصّادق (علیه السلام):عَنْ أَبِی‌إِسْحَاقَ الْخُزَاعِیِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: دَخَلْتُ مَعَ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَلَی بَعْضِ مَوَالِیهِ یَعُودُهُ، فَرَأَیْتُ الرَّجُلَ یُکْثِرُ مِنْ قَوْلِ آهِ، فَقُلْتُ لَهُ: یَا أَخِی اذْکُرْ رَبَّکَ وَ اسْتَغِثْ بِهِ. فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): إِنَّ آهِ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَمَنْ قَالَ: آهِ، فَقَدِ اسْتَغَاثَ بِاللَّهِ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام) ابواسحاق‌خزاعی از پدرش نقل می‌کند که گوید: امام (علیه السلام) بر سر بالین یکی از دوستانش که بیمار بود آمده بود، من نیز در خدمتش بودم آن مرد را مشاهده کردم که بسیار می‌گفت: «آه»! به او گفتم: «برادرم، پروردگارت را یاد کن و از او مدد بخواه»! امام صادق (علیه السلام) فرمود: «همانا «آه» یکی از نام‌های خدای عزّوجلّ است، پس هرکس که بگوید: «آه» استغاثه به خدای تبارک‌وتعالی نموده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ نورالثقلین/ التوحید، ص۲۱۹/ بحارالأنوار، ج۷۸، ص۲۰۲

بخشنده

امیرالمؤمنین (علیه السلام):الرَّحْمَنِ الَّذِی یَرْحَمُ بِبَسْطِ الرِّزْقِ عَلَیْنَا.

امام علی (علیه السلام) الرَّحْمَنِ؛ بخشنده‌ای که با فراخی روزی بر ما رحمت می‌آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۲/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۴/ بحارالأنوار، ج۳، ص۴۱ و الإمام العسکری، ص۲۱؛ بتفاوت/ معانی الأخبار، ص۴/ الإمام العسکری، ص۲۷/ نورالثقلین/ البرهان

بخشنده

الرّسول (صلی الله علیه و آله):الرَّحْمَنِ رَحْمنُ الدُّنْیَا وَ الرَّحِیمِ رَحِیمُ الْآخِرَةِ.

پیامبر ( خداوند، الرَّحْمَنِ در دنیا و الرَّحِیمِ در آخرت است [رحمان اشاره به رحمت عامّ پروردگار دارد که در دنیا، شامل مؤمن و کافر می‌شود؛ و رحیم اشاره به رحمت خاصّ او دارد که مخصوص بندگان مؤمن در آخرت می‌باشد].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ نورالثقلین

بخشنده

الرضا (علیه السلام):فِی تَفْسِیرِ نُورِالثَقَلَیْنِ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام)أَنَّهُ قَالَ فِی دُعَائِهِ: رَحْمنَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام).

امام رضا (علیه السلام) از امام رضا (علیه السلام) نقل است که در دعایش فرمود: «ای بخشاینده‌ی دنیا و آخرت و رحیم در آن دو، بر محمّد و خاندان محمّد (درود فرست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ نورالثقلین

بخشنده

الصّادق (علیه السلام):الرَّحْمَنُ بِجَمِیعِ خَلْقِه.

امام صادق (علیه السلام) الرَّحمن؛ به همه‌ی آفریدگان خویش بخشاینده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ کافی، ج۱، ص۲۱۴

بخشنده

الصّادق (علیه السلام):الرَّحْمَنُ قَالَ بِجَمِیعِ الْعَالَم.

امام صادق (علیه السلام) الرَّحمن؛ فرمود: که به همه‌ی عالم بخشاینده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ التوحید، ص۲۳۰

بخشنده

الصّادق (علیه السلام):الرَّحْمَنُ اسْمٌ خَاصٌ بِصِفَةٍ عَامَّة.

امام صادق (علیه السلام) الرَّحمن؛ اسم خاص است با صفتی عام (یعنی نامی است مخصوص خدا ولی مفهوم رحمتش همگان را در بر می‌گیرد).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ نورالثقلین

بخشنده

امیرالمؤمنین (علیه السلام):وَ أَمَّا الرَّحْمَنُ فَهُوَ عُوذَةٌ لِکُلِّ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ هُوَ اسْمٌ لَمْ یُسَمَّ بِهِ غَیْرُ الرَّحْمَنِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.

امام علی (علیه السلام) الرَّحمن؛ پناهی است برای هرکس که به خداوند ایمان آورده و از نام‌های مخصوص خداوند است که در مورد غیر او به کار نمی‌رود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۹

بخشنده

الرّسول (صلی الله علیه و آله):قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: أَنَا الرَّحْمَنُ وَ هِیَ مِنَ الرَّحِمِ شَقَقْتُ لَهَا اسْماً مِنْ اسْمِی مَنْ وَصَلَهَا وَصَلْتُهُ وَ مَنْ قَطَعَهَا بَتَتُّه.

پیامبر ( من رحمانم و آن رحم است اسمی از نام خود به او اختصاص دادم هر که با آن بپیوندد با او می‌پیوندم و هر که قطع کند با او قطع می‌کنم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۶

بخشنده

امیرالمؤمنین (علیه السلام):إِنَ الرَّحِمَ الَّتِی اشْتَقَّهَا اللَّهُ تَعَالَی مِنْ اسْمِهِ بِقَوْلِهِ أَنَا الرَّحْمَنُ هِیَ الرَّحِمُ رَحِمُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّ مِنْ إِعْظَامِ اللَّهِ إِعْظَامَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّ مِنْ إِعْظَامِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) إِعْظَامَ رَحِمِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّ کُلَّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ مِنْ شِیعَتِنَا هُوَ مِنْ رَحِمِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّ إِعْظَامَهُمْ مِنْ إِعْظَامِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَالْوَیْلُ لِمَنِ اسْتَخَفَّ بِشَیْءٍ مِنْ حُرْمَةِ رَحِمِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ طُوبَی لِمَنْ عَظَّمَ حُرْمَتَهُ وَ أَکْرَمَ رَحِمَهُ وَ وَصَلَهَا.

امام علی (علیه السلام) رحمی که خداوند نام او را از رحمان جدا کرده رحم محمّد (است و بزرگداشت محمّد (بزرگداشت خداست و احترام به خویشاوندان پیامبر احترام به پیغمبر است. هر مرد و زن مؤمن از شیعیان ما جزء خویشاوندان محمّد (محسوب می‌شود و احترام آن‌ها احترام به پیغمبر است، وای بر کسی که در احترام حضرت محمّد (کوتاهی کند. و خوشا به حال کسی که مراعات این احترام را نموده خویشاوندان پیامبر را محترم شمارد و با آن‌ها بپیوندد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۶

بخشنده

الصّادق (علیه السلام):إِنَّ رَحِمَ الْأَئِمَّةِ (علیهم السلام) مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) لَیَتَعَلَّقُ بِالْعَرْشِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ تَتَعَلَّقُ بِهَا أَرْحَامُ الْمُؤْمِنِینَ یَقُولُ: یَا رَبِّ صِلْ مَنْ وَصَلَنَا وَ اقْطَعْ مَنْ قَطَعَنَا. قَالَ فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: أَنَا الرَّحْمَنُ وَ أَنْتَ الرَّحِمُ شَقَقْتُ اسْمَکَ مِنِ اسْمِی فَمَنْ وَصَلَکَ وَصَلْتُهُ وَ مَنْ قَطَعَکَ قَطَعْتُهُ وَ لِذَلِکَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): الرَّحِمُ شِجْنَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل.

امام صادق (علیه السلام) رحم ائمّه از آل محمّد (علیهم السلام) روز قیامت به عرش چسبیده و ارحام مؤمنین نیز به آن‌ها چسبیده است می‌گوید: «خدایا! پیوند بده با کسی که مرا وصل نموده و قطع کن از کسی که مرا قطع کرده». خداوند می‌فرماید: «من رحمان هستم و تو رحم. نام تو را از نام خود جدا کرده‌ام؛ هرکه با تو بپیوندد با او می‌پیوندم و هرکه تو را قطع کند با او قطع می‌نمایم». به همین جهت پیامبراکرم (فرموده است: «رحم شعبه‌ای از خداست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۶۵

بخشنده

العسکری (علیه السلام):وَ تَفْسِیرُ قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ الرَّحْمنِ أَنَ الرَّحْمَنَ مُشْتَقٌ مِنَ الرَّحْمَة.

امام عسکری (علیه السلام) الرَّحْمنِ که قول خداست، مشتقّ از رحمت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۶

بخشنده

السّجاد (علیه السلام):یَا فَارِجَ الْهَمِّ، وَ کَاشِفَ الْغَمِّ، یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام)، وَ افْرُجْ هَمِّی، وَ اکْشِفْ غَمِّی.

امام سجاد (علیه السلام) ای از میان برنده‌ی غم‌ها و ای زداینده‌ی اندوهان. ای بخشاینده در دنیا و آخرت و ای رحمت‌آورنده بر بندگان خود هم در این سرای و هم در آن سرای بر محمّد (و خاندان او درود بفرست و غمم را از جان بردار و اندوهم از دل بزدای.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶ الصحیفه السجادیه (ص۲۶۰

بخشنده

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه):الرَّحْمنُ الرَّحِیمِ اسْمَانِ رَقِیقَانِ أَحَدِهِمَا ارْقُّ مِنْ الاخر.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) الرَّحْمنِ الرَّحیم دو نام لطیف خداوند است که یکی (یعنی رحیم) لطافتش از دیگری بیشتر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶ بحرالعرفان، ج۱، ص۴۳

بخشنده

الصّادق (علیه السلام):إِنَ الرَّحْمَةَ وَ مَا یَحْدُثُ لَنَا مِنْهَا شَفَقَةٌ وَ مِنْهَا جُودٌ وَ إِنَّ رَحْمَةَ اللَّهِ ثَوَابُهُ لِخَلْقِهِ وَ الرَّحْمَةَ مِنَ الْعِبَادِ شَیْئَانِ أَحَدُهُمَا یَحْدُثُ فِی الْقَلْبِ الرَّأْفَةُ وَ الرِّقَّةُ لِمَا یُرَی بِالْمَرْحُومِ مِنَ الضُّرِّ وَ الْحَاجَةِ وَ ضُرُوبِ الْبَلَاءِ وَ الْآخَرُ مَا یَحْدُثُ مِنَّا مِنْ بَعْدِ الرَّأْفَةِ وَ اللُّطْفِ عَلَی الْمَرْحُومِ وَ الرَّحْمَةُ مِنَّا مَا نَزَلَ بِهِ وَ قَدْ یَقُولُ الْقَائِلُ انْظُرْ إِلَی رَحْمَةِ فُلَانٍ وَ إِنَّمَا یُرِیدُ الْفِعْلَ الَّذِی حَدَثَ عَنِ الرِّقَّةِ الَّتِی فِی قَلْبِ فُلَانٍ وَ إِنَّمَا یُضَافُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَعْلِ مَا حَدَثَ عَنَّا مِنْ هَذِهِ الْأَشْیَاءِ وَ أَمَّا الْمَعْنَی الَّذِی هُوَ فِی الْقَلْبِ فَهُوَ مَنْفِیٌّ عَنِ اللَّهِ کَمَا وَصَفَ عَنْ نَفْسِهِ فَهُوَ رَحِیمٌ لَا رَحْمَةَ رِقَّة.

امام صادق (علیه السلام) رحمت و هر امر تازه‌ای که از آن رحمت، برای ما واقع شود بخشی از آن مهربانی و بخشی بخشش است. و رحمت الهی، ثواب او برای مخلوقین است و رحمت بندگان [نسبت به یکدیگر] دو بخش دارد: بخشی از آن، در قلب به وجود آید که همان رأفت و لطافتی است که به خاطر سختی و نیاز و انواع بلا که در نیازمندِ رحمت مشاهده می‌شود [در قلب ما احساس می‌شود]؛ و بخش دیگر، عملی است که در مرحله‌ی بعد از رأفت و لطف [که امری قلبی بود] نسبت به آن شخص و بعد از آگاهی ما از آنچه بر سر او آمده است از ما صادر می‌شود. و گاهی کسی می‌گوید به رحمتِ فلانی نگاه کن و منظورش کاری است که از روی رقّت و نرمی که در قلب اوست صادر شده است و [از این دو بخش رحمت] آن عمل خارجی که از ما صادر می‌شود به خداوند نسبت داده می‌شود؛ ولی آن بخشی [از رحمت] که در قلب ایجاد می‌گردد [و حالت نفسانی است] به خداوند نسبت داده نمی‌شود، چنانکه خداوند خود را [در آیات قرآن] این‌گونه توصیف فرموده است؛ پس خداوند رحیم است امّا نه رحمتی که از روی رقّت و نرمی صادر شده باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۳، ص۱۹۶

بخشنده

الصّادق (علیه السلام):إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَشَرَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی رَحْمَتَهُ حَتَّی یَطْمَعَ إِبْلِیسُ فِی رَحْمَتِه.

امام صادق (علیه السلام) چون روز قیامت شود خدای تبارک‌وتعالی رحمت خود را چنان پراکنده کند که ابلیس در رحمت او طمع کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ بحارالأنوار، ج۸، ص۲۸۷

مهربان

امیرالمؤمنین (علیه السلام):الرَّحِیمِ بِنَا فِی أَدْیَانِنَا وَ دُنْیَانَا وَ آخِرَتِنَا خَفَّفَ عَلَیْنَا الدِّینَ وَ جَعَلَهُ سَهْلًا خَفِیفاً وَ هُوَ یَرْحَمُنَا بتمیزنا {بِتَمْیِیزِنَا} عَنْ أَعَادِیهِ.

امام علی (علیه السلام) الرَّحِیمِ؛ در دین و دنیا و آخرتمان بر ما مهربان است؛ کسی که دین را بر ما آسان کرد و سهل و راحتش نمود و با جداکردن ما از دشمنانمان به ما مرحمت فرمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۲/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۴ و نورالثقلین و البرهان؛ فیهم: «اعدایه» بدلٌ «اعادیه»/ بحارالأنوار، ج۳، ص۴۱/ الإمام العسکری، ص۲۱؛ بتفاوت

مهربان

الرضا (علیه السلام):أَنَّهُ قَالَ (علیه السلام) فِی دُعَائِهِ: رَحْمنَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام).

امام رضا (علیه السلام) از امام رضا (علیه السلام) نقل است که در دعایش فرمود: ای بخشاینده‌ی دنیا و آخرت و رحیم در آن دو، بر محمّد و خاندان محمّد (درود فرست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ نورالثقلین

مهربان

الصّادق (علیه السلام):الرَّحِیمُ بِالْمُؤْمِنِین.

امام صادق (علیه السلام) رحیم نسبت به مؤمنان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ کنزالفواید، ج۱، ص۷۲

مهربان

الصّادق (علیه السلام):الرَّحِیمُ بِالْمُؤْمِنِینَ خَاصَّة.

امام صادق (علیه السلام) الرَّحیم؛ نسبت به مؤمنان بخصوص مهربان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ کافی، ج۱، ص۱۱۴

مهربان

الصّادق (علیه السلام):الرَّحِیمُ اسْمٌ عَامٌ بِصِفَةٍ خَاصَّة.

امام صادق (علیه السلام) الرَّحیم؛ اسم عام است با صفتی خاص (یعنی نامی است که هم در مورد خدا به کار می‌رود و هم در مورد غیر خدا، امّا اشاره به رحمت ویژه‌ی مؤمنان دارد).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ نورالثقلین/ المصباح للکفعمی، ص۳۱۷

مهربان

امیرالمؤمنین (علیه السلام):وَ أَمَّا الرَّحِیمُ فَرَحِمَ مَنْ عَصَی وَ تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحاً.

امام علی (علیه السلام) امّا الرَّحیم؛ پس رحم می‌کند به کسی که گناه کرده و توبه نموده و ایمان آورده و عمل صالح انجام دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۹

مهربان

الهادی (علیه السلام):الرّحیم بِعِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ شِیعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) وُسِّعَ لَهُمْ فِی التَّقِیَّةِ یُجَاهِرُونَ بِإِظْهَارِ مُوَالَاةِ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِهِ إِذَا قَدَرُوا وَ یُسِرُّونَ بِهَا إِذَا عَجَزُوا.

امام هادی (علیه السلام) به بنده‌های مؤمنش که شیعه آل محمّدند (علیهم السلام) مهربان است، تقیّه را برای آنان (شیعیان) روا داشته [شیعیانی که] با قدرت، دوستی دوستان خدا و دشمنیِ دشمنان خدا را آشکار کنند و درحال تقیّه که از [ابراز] آن عاجزند نهان سازند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ وسایل الشیعه ، ج۲۸، ص۲۲۴

مهربان

امیرالمؤمنین (علیه السلام):رَحِیمٌ بِعِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ، وَ مِنْ رَحْمَتِهِ أَنَّهُ خَلَقَ مِائَةَ رَحْمَةٍ، وَ جَعَلَ مِنْهَا رَحْمَةً وَاحِدَةً فِی الْخَلْقِ کُلِّهِمْ، فَبِهَا یَتَرَاحَمُ النَّاسُ، وَ تَرَحَّمُ الْوَالِدَةُ وَلَدَهَا، وَ تَحْنُو الْأُمَّهَاتُ مِنَ الْحَیَوَانَاتِ عَلَی أَوْلَادِهَا. فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ أَضَافَ هَذِهِ الرَّحْمَةَ {الْوَاحِدَةَ} إِلَی تِسْعٍ وَ تِسْعِینَ رَحْمَةً فَیَرْحَمُ بِهَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله)، ثُمَّ یُشَفِّعُهُمْ فِیمَنْ یُحِبُّونَ لَهُ الشَّفَاعَةَ مِنْ أَهْلِ الْمِلَّة.

امام علی (علیه السلام) [و امّا الرَّحِیمِ؛ معنایش این است که]: او به بندگان مؤمنش رحیم است. و از رحمت اوست که صد رحمت آفرید و از آن، رحمت واحدی در خلایق و همه‌ی آفریدگان، قرار داد. و به‌خاطر آن، مردم به یکدیگر، رحیم و دلسوزند و مادر، به فرزندش مهربان و [از این رو] مادران [در عالم] حیوانات، بر اولادشان گرایش و عطوفت دارند. پس آنگاه که روز رستاخیز، فرا رسد [رحمت واحد] را به نودونه بخش دیگر بیفزاید! و با آن، به امّت [جلیل] محمّد (رحمت آورد آنگاه درباره‌ی کسانی از اهل این ملّت [که برایشان خواهان شفاعت هستند] شفیعشان گرداند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۶/ الإمام العسکری، ص۳۷

مهربان

امیرالمؤمنین (علیه السلام):الرَّحِیمُ لَا یُوصَفُ بِالرِّقَّةِ.

امام علی (علیه السلام) الرَّحیم به نازک دلی توصیف نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰ نورالثقلین